444 ditët e qeverisë “Rama 3” – Bilanci i performancës së programit sipas monitorimit social

Sot  bëhen 444 ditë qeverisje, që nga dita e betimit të qeverisë te Presidenti i Republikës.

Ekipi i ekspertëve të POLIFAKT në vijimësinë e monitorimit dhe ballafaqimit të programit politik dhe qeverisës 2021-2025 ka vijuar përgjatë përgjatë gjithë kohës me mbledhjen, përpunimin, analizën dhe filtrimin e arritjeve dhe mosarritjeve për të paraqitur në kuadër të llogaridhënies bazuar mbi transparencën e performancës së përmbushjes së Programit të Qeverisë Rama 3.

Matja e performancës ka vijuar të kryhet sipas metodologjisë së bërë edhe me programet e mëparshme qeverisëse dhe bazuar mbi krahasimin midis pikave të programit sipas sektorëve të qeverisjes me aktet ligjore të miratuara, vendimet dhe aktet rregullatore të Këshillit të Ministrave, si dhe të Ministrive dhe institucioneve qendrore është arritur të matet niveli i përmbushjes së programit sektorial i detajuar i Qeverisë.

Pjesa I

Në matjen e përmbushjes së programit sipas sektorëve vërehet se Qeveria e ka orientuar punën e saj sipas Programit Qeverisës 2021 – 2025   në 79 programe:

• Vlerësohen me statusin “Përmbushur” 13 programe (3 programe më shumë se 144 ditë përpara), me peshë sa 16% e programit qeverisës apo 3% më shumë;
• Vlerësohen me statusin “Në progres” apo ka filluar përgatitja për 54 programe (nuk ka ndryshim me 144 ditë përpara), me peshë sa 68% e programit qeverisës;
• Vlerësohen me statusin “Pa përmbushur” apo nuk arrijnë të përmbushen (për shkak të mbarimit të afatit) ose nuk ka asnjë info për fillimin e masave për 12 programe (3 programe më pak se 144 ditë më përpara), me peshë sa 16% e programit qeverisës apo 3% më pak.

Niveli i performancës në 444 ditët e para të qeverisë “Rama 3” kur krahasohet me  nivelin e performancës në 300 ditët e para ka një ndryshim pozitiv me 3% më shumë programe të përmbushura dhe 3% më pak programe të papërmbushura.

Në këtë matje të nivelit të përmbushjes së programit janë bërë edhe korigjime të cilat ishin regjistruar më përpara me vlerësime të tjera.

Të detajuara sipas ndarjes sektoriale të fushës së mbulimit të qeverisë janë vendosur më poshtë bashkë me nivelet respektive të zbatimit të programit qeverisës “Rama 3”, 2021 – 2025.

1. Sektori i Edukimit, Gruas dhe Rinisë, nga 8 programe vlerësohen me statusin “Përmbushur” vetëm 3 programe dhe janë vlerësuar “Në progres” përmbushje apo kanë filluar të zbatohen 5 programe. Kjo situatë sektoriale konsiderohet se ka regjistruar ndryshim performance krahasuar me 144 ditë më përpara.

3 Programe vlerësohen me statusin “Përmbushur”:

• Gjuha angleze do të nisë të mësohet në të gjithë shkollat e vendit që nga klasa e pare dhe
• Edukimi fizik do të zërë një vend më të rëndësishëm në sistemin arsimor, nga klasa e parë deri në universitet
• Libra falas për të gjithë nxënësit e arsimit para-universitar

5 Programe vlerësohen “Në progres” zbatimi:

• Në vitin 2021 vijon rikonstruktimi i 120 shkollave të reja, ku studiojnë 40 mijë nxënës më shumë
• Universitetet tona do të njehsohen me universitete publike europiane apo të vendeve të tjera mike
• Do të mbështesim çdo sinergji të plotë mes një universiteti shqiptar dhe një të huaj publik në anglisht
• Universitete të spikatura publike të vendeve mike, të jenë integruar në sistemin e arsimit tonë të lartë publik
• Pagat e arsimtarëve do të rriten me 40%

2. Sektori i shëndetësisë, nga 9 programe është vlerësuar me statusin “Pa përmbushur” 1 program, si më poshtë, për arsye mosarritje afati të programuar:

• Vaksinimi i popullatës kritike, personat në moshë mbi 60 vjeç dhe ata me sëmundje bashkëshoqëruese do të ketë përfunduar brenda shtator 2021

Vlerësuar “Në progres” përmbushje 7 programe si më poshtë, ku programi

• I japim përparësi parandalimit të sëmundjeve të transmetueshme dhe jo të transmetueshme

është ndryshuar statusi i performimit nga niveli “Pa përmbushur” nga 300 ditët e para në nivelin e ri “Në Progres”.

6 Programet e tjera “Në progres” janë:

• Pagën për mjekët dhe infermierët do ta rrisim 40% përsëri
• Vendosja në punë e 10 qendrave model të mjekësisë familjare
• Rimodelimi i financimit publik për shëndetësinë, modernizimin e sistemit shëndetësor
• Mjekët do të fillojmë t’i paguajmë jo të gjithë njësoj, por sipas perfomancës së tyre
• Ndërtojmë një sistem të dhënash që garanton informacion për “shpërndarjen” dhe aksesin në shëndetësi të popullatës, që mundëson një monitorim konstant për adresimin e pabarazive
• Nxisim inovacionin dhe rritjen e përdorimit të teknologjisë së informacionit në shëndetësi

Është vlerësuar me statusin “Përmbushur” 1 program:

• 4 spitale rajonale të transformuar në qendra reference diagnostikuese

3. Sektori i Politikave sociale, nga 11 programe nuk kanë filluar apo vlerësohen si “Pa përmbushur” 2 programe, duke mbajtur të njëjtin status si edhe 144 ditë më përpara:

• Familjeve të reja do t’u ofrojmë 1 milion lekë mbështetje për pagesën fillestare dhe zbutjen e interesit për blerjen e shtëpisë dhe 
• Subvencionimin me pagesë me çerdhet dhe kopshtet private, për subvencionimin e pagesës

Janë vlerësuar “Në progres” 8 programe, si më poshtë:

• Nëpërmjet Fondit Social, do të zgjerohet rrjeti i qendrave dhe shërbimeve të reja në territor për fëmijët, gratë dhe të moshuarit në nevojë në të gjitha bashkitë e vendit si dhe do të mbështetet krijimi i 11 ndërmarrjeve sociale me qëllim mbështetjen e grave dhe vajzave
• Brenda vitit 2022, përfundon ndërtimi i rreth 12 mijë apartamenteve në lagjet e reja dhe rehabilitimi i 160 shkollave, 13 mijë familjet që po trajtohen aktualisht me bonus qiraje do të vijojnë të marrin bonusin dhe përfitimet e tjera deri në ditën që do t’u dorëzohen çelësat e shtëpisë së re në dorë
• Adresojmë pabarazinë mes kategorive të ndryshme sociale të shkaktuar nga Pandemia – ndjekim politika të dedikuara për shtresat më të prekura të popullsisë dhe mundësojmë rritjen e aksesit të tyre në kujdes shëndetësor e social
• Programi i banesave sociale në bashkitë e mëdha me prurje të lartë demografike, do të ndërtohen rreth 2.000 banesa në vit për familjet të cilat nuk përfitojnë nga paketa e familjeve të reja, përmes një instrumenti të posaçëm të garancisë sovrane nga qeveria. Programi nis brenda vitit 2022 me një fond 100 milionë euro të Bankës Europiane të Investimeve
• Rrisim numrin e grave kryefamiljare, personave me aftësi të kufizuara, jetimëve dhe komunitetit rom e egjiptian si përfitues prioritarë të programit social për strehimin
• Programi për nënat dhe fëmijët
• Zgjerojmë skemën e mbulimit të familjeve dhe individëve në nevojë si dhe risim aksesin ndaj punësimit duke përmirësuar lidhjen me skemat e punësimit, me shërbime të integruara për të arritur riintegrimin social të tyre në jetën shoqërore
• Zgjerojmë mbulimin e familjeve të varfra me skemën e ndihmës ekonomike, me përparësi familjet e komunitetit rom dhe atij egjiptian, me 10% në vit

Vlerësohet me ndryshim statusi nga “Në progres” duke shënuar përmirësim në statusin “I përmbushur”, program si më poshtë:

• Rrisim me 10% përfshirjen e grave kryefamiljare në skemën e ndihmës ekonomike

4. Sektori i ekonomisë, nga 7 programe është vlerësuar me statusin “Përmbushur” 1 program i krahasuar me 144 ditë më përpara, si më poshtë:

• Krijohet një fond kreditimi prej 10 milionë Euro për manifakturën (start-up)

Por, ka një rënie të nivelit të vlerësimit për 2 programe që më përpara janë vlerësuar me statusin “Në progres” dhe vlerësohet se nuk arrijnë të përmbushen me kohën e mbetur qeverisjes. Konkretisht është programi:

• Rritja ekonomike do të jetë mesatarisht 4.5 % në vit dhe do të mbështesë një rritje edhe më të madhe të pagave në nivel vendi
• Rrisim të ardhurat e disponueshme me 20% deri në fund të mandatit

Vijojnë të jenë të vlerësuara se janë duke bërë progres 4 programet si më poshtë:

• Paga mesatare bruto në rang vendi do të shkojë në 85 mijë lekë bruto
• Ngritje e fashës me disa shkallë më shumë, duke e çuar tatimin 23% mbi pagën 250 mijë lekë/muaj
• Mbështesim sipërmarrjen në sektorët më produktivë të ekonomisë, për ringritjen edhe më të fortë të tyre pas pandemisë
• Nxitje transformimin e proceseve të prodhimit duke mbështetur blerjen e makinerive të industrisë 4.0 nëpërmjet rritjes së indeksit të amortizimit nga 20% deri në 40%

5. Sektori Fiskal, nga 7 programe është përmbushur 1 program, i cili është arritur që në 300 ditëshin e parë të qeverisjes

–     Do të hiqet taksa mbi pagën aktuale deri në 40 mijë lekë

5 programe vlerësohen se janë “Në progres” zbatimi

• Politika e bonusit të pensioneve të fundvitit do të kthehet në një politike permanente të rritjes së pensioneve, përtej indeksimit, pa rrezikuar skemën dhe reformën e arritur. Kjo politike do të garantoje një rritje të vazhdueshme vjetore prej mbi 5% për çdo pensionist
• Do të rriten me 30% pagat e administratës publike
• Paketa e inovacionit dhe IT. Kostot do të rimbursohen 50% direkt dhe 50% si dyfish i tatimit të zbritshëm
• Biznesi i vogël do t’i ketë taksat dhe TVSH-në zero deri në vitin 2029
• Biznesi i vogël nuk do ketë më inspektor te dera, nuk do ketë më kontrolle fare sepse gjithçka do jetë dixhitale

Në krahasim me 144 ditë më përpara ka një përmirësim në vlerësimin e programeve me status “Pa përmbushur”. Nga 2 programe që ishin më përpara, tashmë vlerësohet vetëm 1 program.

• Prej 1 janari 2023, rimbursimi i TVSH-së do të jetë automatik

Përpara mbante statusin “Në progres”, por nga matjet e ekspertëve vlerësohet se nuk arrin të përmbushet dot, për arsye se tashmë koha për ta zbatuar nuk mundësohet dot:

6. Sektori i Mjedisit dhe Turizmit, nga 5 programe vlerësohet me statusin “Përmbushur” vetëm 1 program

–   Reduktim me synim zhdukjen të ambalazhit plastik njëpërdorimësh .

Në krahasim me 144 ditë më përpara ku vetëm 2 programe ishin të vlerësuar “Në progres” zhvillimi

• Riorganizim i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit, me ligj të ri të dedikuar Menaxhimin e Integruar të Bregdetit, si dhe forcimi i bashkëpunimit ndërinstitucional me Bashkitë bregdetare
• Menaxhim i integruar i mbetjeve në tërësinë e territorit sipas Masterplanit

tashmë janë vlerësuar edhe 2 programe të tjera, që më përpara mbanin statusin “Pa përmbushur”, si më poshtë:

• Agroturizmi do të mbështetet jo vetëm financiarisht, por edhe me harta, rrugë, infrastrukturë lokale, promovim unik” dhe
• Paketë unike kombëtare për promovimin ndërkombëtar të destinacioneve, paketë në të cilën shteti shqiptar do të investojë 10 milionë Euro çdo vit.

7. Sektori i Bujqësisë, nga 6 programe nuk ka ndryshim për asnjë status vlerësimi krahasuar me periudhën e raportit për 300 ditëshin e qeverisë. Vijon të jetë me statusin “Përmbushur” vetëm 1 program ashtu si 144 ditë më përpara, i cili ishte i ligjëruar përpara miratimit të programit qeverisës

• Lehtësi fiskale për sektorin bujqësor

Janë vlerësuar me statusin “Në progres” zhvillimi 4 programe:

• 70 milionë euro mbështetje të drejtpërdrejtë për fermerët nëpërmjet naftës pa akcizë dhe skemave kombëtare të mbështetjes
• 16 milionë US.D në vitin 2025 për të mbështetur më shumë kultura të mbjelljes
• Do të garantojmë aksesin në programin IPARD III me fond financimi 166 milionë Euro
• Eksportet bujqësore i kemi rritur në 400 milionë US. D, ishin rreth 100 milionë US.D. Do t’i çojmë mbi 1 miliardë US.D

Vlerësohet me statusin “Pa përmbushur” deri më tani 1 program

• Grant 5.000 Euro për emigrantët që investojnë në agroturizëm

8. Sektori i Infrastrukturës, nga 8 programe vlerësohen me korigjim statusi tashmë në nivelin “Pa përmbushur” me ndryshim të nivelit të vlerësimit të përmbushjes për 3 programe, që i përkasin niveleve “Në progres” apo “ Përmbushur”:

• 28 kantiere të reja të infrastrukturës publike do të kenë përfunduar deri në pranverën e vitit 2022 (më përpara vlerësohej “Në progress”
• Ndërtimi i rrugës “Kardhiq-Delvinë” do të përfundojë tërësisht në pranverën e vitit të ardhshëm (Maj 2022) më parë vlerësohej “Në progress”
• Brenda vitit 2021, përfundimi i Rrugës së Arbrit (më parë vlerësohej “I Përmbushur”

Vlerësohet se janë me statusin “Përmbushur” 2 programe si më poshtë:

• Nisim brenda vitit punimet për HekurudhënTiranë-Rinas-Durrës dhe 
• 7 miliardë Lekë ku pjesa kryesore do të jetë për grante rikonstruksioni e rindërtimi dhe për banesat

3 programe vlerësohet se janë “Në progres” zbatimi:

• Ndërtimi i aeroportit në Vlorë
• Ndërtimi i aeroportit të ri në Sarandë
• Porti i Durrësit me investimin prej 2 miliardë Euro

9. Sektori i Energjisë, nga 5 programe vlerësohen se janë “Në progres” 3 programe, me një përmirësim të vlerësimit për 1 program të ri që më përpara vlerësohej me statusin “Pa përmbushur”. Programet në status progresi janë:

• Nisim punimet për ndërtimin e Parkut Fotovoltaik të Karavastasë prej 140 MË, më i madhi në Ballkan, në pranverën e vitit të ardhshëm (Mars 22)
• Dy investime madhore me amerikanët, në Skavicë tjetrin në TEC-in e Vlorës për gazin e lëngshëm
• Vlora një qendër rajonale për gazin e lëngshëm natyror

2 programe vlerësohen me statusin “Pa përmbushur” për tejkalim të afatit të kohës kur programet duhet të fillonin nga zbatimi

• Bursa Shqiptare e Energjisë do të bëhet krejtësisht operacionale në Shkurt të vitit 2022

apo edhe pamundësisë për tu konsideruar si pjesë e progresit, përsa kohë programi tejkalon kohën e mandatit qeverisës

• Shqipëria kthehet në eksportues neto të energjisë

10. Sektori i Politikës së Jashtme, nga 3 programe konstatohen se në krahasim me 300 ditëshin e parë të qeverisjes vlerësohet si “i përmbushur” 1 program:

• Integrimi Evropian

2 programet e tjera janë vlerësuar “Në progres” zbatimi:

• Mbrojmë interesat e gjithë shqiptarëve
• E çojmë Shqipërinë në një nivel tjetër që të jetë në një pozicion që nuk mund të kthehet më pas

11. Sektori i Kulturës, dhe digjitalizimi, siguria ligjore nga 8 programe, në krahasim me 144 ditë më përpara, vetëm një program vlerësohet nga statusi “Në progres” në statusin “I Përmbushur’, si më poshtë:

• Vendosim në funksionim Skemën Kombëtare “Bonusi i Rijetëzimit”, një financim për restaurimin dhe kthimin e objekteve brenda qendrave historike, në modele të qëndrueshme biznesi, që gjenerojnë të ardhura dhe punësim për komunitetin

3 programe për Kulturën vazhdojnë të jenë në statusin e vlerësuar “Në progres” dhe janë në faza të ndryshme.

• Përfundojmë projektin e Rijetëzimit të Amfiteatrit Durrës
• Fillojmë punimet për ndërtimin e Muzeut Hebraik Shqiptar si pjesë integrale e projektit të rivitalizimit të Qendrës Historike të Vlorës
• Ndërtojmë Parkun e Artit, një hapësire social-kulturore në zonën e ish-Kinostudios “Shqipëria e Re”, duke përfshirë edhe zonën përreth saj, ku parashikohet dhe ndërtimi i Muzeut të Filmit, i cili synon transformimin e AQSHF në një njësi bashkëkohore të ruajtjes dhe promovimit të filmit shqiptar, sipas standardeve të kohës

Po kështu edhe programet për dixhitalizimin dhe sigurinë ligjore janë veçoria e zhvillimeve me tendencë pozitive, por ende të vlerësuara me statusin “Në progres” duke konsideruar në këtë aspekt edhe rrisqet e ndryshme që i kanë ardhur shërbimeve dhe sigurisë së të dhënave publike dhe regjistrave publikë kombëtarë.

Në këtë drejtim vlerësohen se 4 programe janë në vijimësi të procesit për statusin e përmbushjes në progres në aspektin e plotësimit të nevojave dhe adresimit të problematikave ende të dukshme:

• Marrja e përgjigjes online me nënshkrim, vulë elektronike për të gjitha shërbimet në e-albania që janë aplikime
• Krijimin e një shteti dixhital në të gjitha shërbimet
• Siguria e pronës
• Shqipëria e sigurtë

12. Sektori i politikave reformuese, nga 2 programe aktuale që përbëjnë thelbin e reformimit të shtetit të të drejtës vlerësohet se janë ende në të njëjtin status “Në progres” si 144 ditë më përpara, si më poshtë:

• Reforma në drejtësi
• Do të mbyllim përfundimisht pronën si çështje, qoftë në qytet, qoftë në fshat

Nga gjithë vlerësimi i politikave reformuese duket se ka mjaft vështirësi për tu përmbushur, megjithatë me hapat që janë ndërmarrë dhe po ndërmerren pritshmëria ende mbetet në këtë status që janë vendosur aktualisht.

Pjesa II

Në analizën krahasuese horizontale midis institucioneve që kanë fushë mbulimi programet e qeverisë lidhur me nivelin e përmbushjes/mospërmbushjes/progresit për çdo ministri/institucion qendror kryesor shihet se

(a) në nivele performance më të mirë në rend zbritës janë:

• ministritë që kanë fushë veprimi arsimin, gruan, rininë me 37% programe të përmbushura (12% me mire se 144 dite me përpara) dhe 63% të programeve në proces zhvillimi duke mos rezultuar me asnjë program të pafilluar ende;
• ministria e shëndetësisë ka përmirësim në performancën e saj dhe një kalim në statusin e ministrive me performancë në rritje në krahasim me 144 ditë më përpara. Me programet sfiduese për infrastrukturën e shërbimit shëndetësor, por edhe reformimin financiar të sektorit vlerësohet me një nivel përmbushje të 11% të programeve të saj, por që 78% e programeve (përmirësim me 12% me 144 ditë më përpara) janë tashmë në faza të evoluara të performimit dhe ka tendencën dhe treguesit për të përmbushur programet për vitet në vijim edhe pse 11% e programeve janë ende me ecuri të ulët, që mund të kenë ndodhur në muajin e fundit.
• ministria që ka fushë veprimi mjedisin dhe turizmin gjithashtu ka përmirësim në performancën e zbatimit të programeve dhe ka rritur pozicionin në një status të grupit të ministrive me performancë në rritje. Kjo Ministri është me një nivel performance pozitive të programeve në 20% të tyre dhe me statusin “Në progres” për 80% të programeve të tjera, kur vetëm 144 ditë më përpara në 40% të programeve vlerësoheshin me problematika dhe vetëm 40% vlerësoheshin me statusin “Në progres” zbatimi.
• ministria për politikën e jashtme, politikat reformuese për drejtësinë dhe pronësinë, si dhe Kulturën dhe Digjitalizimin janë gjithashtu ndër institucionet që kanë një performancë zbatimi në faza të ndryshme për 100% të programeve të tyre në statuset e vlerësuara si “Përmbushur” ose “Në progres”, edhe pse përsëri ka mundësi për rritje të performancës së shërbimeve të paplotësuara dhe me problematika në pritje për tu zgjidhur dhe përfunduar.

(b) në nivele performance të vonuar apo me probleme ende moszbatimi janë sipas rendit zbritës:

• ministritë që kanë fushë veprimi ekonominë dhe sipërmarrjen vlerësohen me një nivel “Përmbushur” dhe “Në progres” zbatimi të programeve me 71% (përmirësim me 14% krahasuar me 144 ditë përpara) dhe 29% të programeve ende të pafilluara apo në performim problematik.
• ministria që ka fushë veprimi sektorin e energjisë me një nivel performance 60% të programeve ”Në progres” zbatimi (përmirësim me 20% krahasuar me 144 ditë përpara) dhe 40% të tyre të vlerësuara si “Pa përmbushur” duke rezultuar me nevoja të ngutshme për performim në rritje për arsye të kohës së pakët në dispozicion për të arritur përmbushje.
• ministria e financave, që mbulon politikat fiskale vlerësohet me një nivel “Përmbushje me vetëm 14% (nuk ka ndryshim me 144 ditë më përpara), me statusin “Pa përmbushur” për 14% të programeve që duhet të kishin filluar të funksiononin. Ndërkohë, 72% e programeve janë në faza të ndryshme zbatimi (përmirësim me 15% krahasuar me 144 ditë përpara). Mbetet ende sfidë performimi më i mirë i tyre. Në tërësi, kjo ministri duhet të performojë në nivele më të larta, për të qenë në institucionet që kanë nivel të lartë përmbushje, si promotor i shumë politikave të tjera sektoriale qendrore dhe vendore.
• ministritë që janë të angazhuara me çështjet sociale dhe gruan dhe fëmijët kanë një vlerësim në rënie krahasuar me 144 ditë më përpara. Kështu, vlerësohen se vetë 9% e programe janë me statusin “Përmbushur” (me 9% rënie me 144 ditë përpara). Ndërsa 72% programe vlerësohen “Në progres” zbatimi (me 9% rënie me 144 ditë përpara) dhe 9% vlerësohen me status “Pa përmbushur” duke rezultuar tashmë me 2  programe të performuar jo sipas kërkesave dhe afateve;
• ministria dhe institucionet që mbulojnë bujqësinë dhe nëndegët e saj vlerësohen me një nivel “Përmbushur” për 17% të programeve (pa ndryshuar me 144 ditë përpara) të tyre dhe po 17% të programeve vlerësohen me statusin “Pa përmbushur”. Ndërsa 66% e programeve vlerësohen “Në progres” zbatimi dhe me një performancë që mundet të kapë ritmin drejt përmbushjes së tyre.
• ministria dhe institucionet që kanë fushë veprimi infrastrukturën vlerësohen me statusin “Përmbushur” për 25% të programeve (pa ndryshuar me 144 ditë përpara). Ndërsa 37% e programeve vlerësohen me statusin “Në progres” zbatimi (me 26% rënie krahasuar me 144 ditë përpara) dhe 38% e programeve vlerësohen me statusin “Pa përmbushur” për arsye të korigjimit të vlerësimit të mëparshëm bazuar në tendencat performuese në 300 ditëshin e parë ( Rruga Kardhiq – Delvinë etj.).