Cila parti politike reflekton më realisht kontekstin aktual të reformave dhe kapaciteteve të shtetit?

Në kuadër të zgjedhjeve të vitit 2025, një ndër pyetjet më të rëndësishme që duhet të shqyrtojnë votuesit është: cilat parti ofrojnë programe realiste që marrin në konsideratë reformat tashmë të nisura, kapacitetet e administratës publike dhe kufizimet fiskale të vendit? Kjo analizë synon të ndajë nga njëra anë ambicien politike dhe nga ana tjetër realizueshmërinë praktike të premtimeve zgjedhore.

Vlerësimi Analitik sipas Partive Politike

Partia	A. Konteksti i Reformave	B. Kapaciteti Administrativ	C. Kapaciteti Fiskal	Vlerësimi i Përgjithshëm i Realizueshmërisë
PS	✅ I njeh dhe ndërton mbi reformat aktuale (drejtësi, digjitalizim, investime strategjike)	✅ Detajon instrumente zbatimi për projektet (Albania 1.0, Skema të integruara)	⚠️ Nuk jep analizë të detajuar të kostove fiskale – supozon rritje të të ardhurave	I lartë nga pikëpamja e vazhdimësisë institucionale, mesatar për kostot fiskale
PD	⚠️ Shpall ndryshime të mëdha (rikthim i taksës së sheshtë, amnisti fiskale), por pa lidhje të qartë me strukturën ekzistuese	⚠️ Mungon shpjegimi se si do të funksionojë shteti me qasjen e re (p.sh., në drejtësi apo administratë)	❌ Premtime të mëdha fiskale (ulje tatimesh + subvencione) pa asnjë shpjegim financiar	I ulët, veçanërisht për realizueshmërinë fiskale dhe institucionale
Shqipëria Bëhet	✅ Analizon mangësitë e reformave ekzistuese dhe propozon përmirësime me qasje sistemike	✅ Parashikon struktura të reja, përfshirë institucione mbikëqyrëse dhe mekanizma koordinues	⚠️ Ka përpjekje për të lidhur politikat me kapacitetet fiskale, por jo gjithmonë me shifra konkrete	Mesatar-i lartë, për shkak të seriozitetit institucional, por ende mungojnë detaje buxhetore
Lëvizja Bashkë	✅ I kontekstualizon mirë mungesat e reformave të deritanishme dhe propozon rregullime brenda shtetit ekzistues	✅ Jep qasje praktike për rritje kapacitetesh në arsim, drejtësi, barazi	✅ I referohet qartë përparësive buxhetore, me ndarje midis investimeve sociale dhe kostove të reformave	I lartë, si në aspektin institucional, ashtu edhe në realizueshmëri financiare
Mundësia	⚠️ Ka një qasje pragmatike, por i referohet më pak historikut të reformave; më shumë si lista ndërhyrjesh të reja	⚠️ Parashikon shumë politika rajonale e sektoriale, por pa strukturë administrative shoqëruese	⚠️ E kufizuar në vlerësim të burimeve buxhetore – thekson vetëm përfitimet e pritshme	Mesatar, për shkak të pragmatizmit ekonomik por mungesës së kornizës institucionale

Partia Socialiste (PS)PS e njeh qartë kontekstin e reformave ekzistuese dhe ndërton mbi to, veçanërisht në drejtësi, digjitalizim dhe investime strategjike. Në aspektin administrativ, ajo paraqet instrumente konkrete për zbatimin e projekteve, si p.sh. “Albania 1.0” dhe skema të integruara veprimi. Megjithatë, mungon një analizë e detajuar e kostove fiskale të këtyre premtimeve, duke u mbështetur kryesisht në supozime për rritje të të ardhurave.Vlerësimi i përgjithshëm: i lartë në vazhdimësi institucionale, por mesatar në fizibilitet fiskal.

Partia Demokratike (PD)PD promovon ndryshime të mëdha si rikthimi i taksës së sheshtë dhe një amnisti fiskale, por këto iniciativa janë të shkëputura nga struktura aktuale shtetërore. Në aspektin administrativ, mungon një shpjegim se si do të funksionojë shteti me këtë qasje të re, sidomos në drejtësi apo në shërbimet publike. Më shqetësuese është mungesa e çdo lloj analize financiare për premtimet që përfshijnë ulje taksash dhe subvencione masive.Vlerësimi i përgjithshëm: i ulët, veçanërisht për realizueshmërinë fiskale dhe institucionale.

Shqipëria BëhetKy subjekt politik analizon mangësitë e reformave ekzistuese dhe paraqet një qasje sistemike për përmirësime. Propozohen institucione të reja mbikëqyrëse dhe mekanizma koordinues që synojnë rritjen e efikasitetit shtetëror. Ekziston një përpjekje për të lidhur politikat me kapacitetet fiskale, megjithëse mungojnë shifra konkrete dhe kosto të detajuara.Vlerësimi i përgjithshëm: mesatar–i lartë, për shkak të seriozitetit institucional dhe vizionit reformues.

Lëvizja BashkëKy formacion ofron një vlerësim të mirë të mangësive të reformave të deritanishme dhe synon përmirësime të brendshme pa e shpërbërë strukturën aktuale shtetërore. Propozimet janë të lidhura ngushtë me kapacitetin ekzistues, sidomos në arsim, drejtësi dhe politikat e barazisë sociale. Ato mbështeten nga një ndarje e qartë e përparësive buxhetore dhe një analizë e kostove të reformave.Vlerësimi i përgjithshëm: i lartë, në aspektin institucional dhe në realizueshmërinë financiare.

MundësiaProgrami i saj përmban ide pragmatike, por i referohet më pak kontekstit të reformave të kaluara dhe i paraqet politikat më shumë si ndërhyrje të izoluara. Mungon një strukturë e qartë administrative që do të mbështeste zbatimin e këtyre politikave. Gjithashtu, analiza fiskale është e kufizuar, duke u fokusuar më shumë në përfitimet e pritshme sesa në burimet reale.Vlerësimi i përgjithshëm: mesatar, për shkak të pragmatizmit ekonomik, por me boshllëqe institucionale.

Përmbledhje e renditjes së partive sipas fizibilitetit realist

1. Lëvizja Bashkë – më e mirë përgatitur, me një balancim të kujdesshëm midis ambicies për reformë dhe realitetit të kufizimeve institucionale dhe fiskale.
2. PS – ka përparësi në vijimësinë institucionale, por shpesh i mungon analiza e thelluar fiskale.
3. Shqipëria Bëhet – program serioz dhe me strukturë, por i nevojitet më shumë konkretizim financiar.
4. Mundësia – ofron ide të zbatueshme, por nuk e mbështet me kapacitete dhe struktura institucionale.
5. PD – ka shpërputhje të theksuara ndërmjet ofertës politike dhe realitetit fiskal dhe administrativ.

Ky vlerësim analitik synon të ndihmojë qytetarët të bëjnë zgjedhje më të informuara, duke i kushtuar vëmendje jo vetëm ideve që premtojnë ndryshime, por edhe mundësive reale për t’i zbatuar ato në kontekstin aktual të Shqipërisë.