Programi i qeverisë së Shqipërisë 2025–2029: Çfarë është arritur dhe çfarë mund të presë qytetari?

Qeveria ka vendosur objektiva ambicioze për periudhën 2025–2029 (shih Programi Rama 4), duke synuar të përmirësojë standartin e jetesës, të rrisë të ardhurat për frymë, të konsolidojë financat publike, të përmirësojë pensionet dhe sigurimet shoqërore, dhe të zhvillojë inovacionin dhe teknologjinë. Megjithatë, realizimi i këtyre objektivave varet nga progresi i deritanishëm, i evidentuar gjatë tre mandateve të fundit, dhe nga mënyra se si menaxhohen burimet dhe politikat publike. Analiza paraprake më poshtë prezanton situatën aktuale dhe perspektivat për qytetarin në një mënyrë të qartë dhe të kuptueshme.

1. Financat publike dhe politika fiskale

Aktualisht, të ardhurat për frymë janë rreth 10,700 €, ndërsa objektivi ishte 15,000 €, duke treguar një diferencë të konsiderueshme. Deficiti dhe borxhi publik janë gjithashtu ende të larta (~2.5% deficit, 54% PBB), dhe progresi gjatë tre mandateve të fundit ka qenë i moderuar.

Çfarë mund të presë qytetari?
Me menaxhim më të kujdesshëm dhe reduktim të informalitetit, rritja e të ardhurave dhe ulja e borxhit janë të mundshme.
Shpenzimet sociale janë të qëndrueshme (~11% PBB), duke siguruar një mbështetje të vazhdueshme për familjet dhe individët në nevojë.

2. Pensionet dhe Sigurimet Shoqërore

Pensionet mesatare (~220–230 €) dhe mbulesa e sigurimeve (~25–28%) janë ende larg objektivave (400 € mesatar, mbulesë më e gjerë). Ritmet e tre mandateve të fundit tregojnë progres të ngadaltë në zgjerimin e sistemit.
Çfarë mund të presë qytetari?
Pa reforma fiskale dhe zgjerim të mbulesës, pensionet nuk mund të arrijnë objektivat.
Shërbimet digjitale po përmirësojnë qasjen dhe efikasitetin, duke e bërë më të lehtë marrjen e përfitimeve.

3. Familja, Politikat sociale dhe Strehimi

Ritmet e ndërtimit të njësive të reja banimi dhe përdorimit të fondeve për strehim janë të ngadalta për shkak të burokracisë. Mbështetja për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe qendrat për spektrin autik janë të pakta.
Çfarë mund të presë qytetari?
Përfitimet sociale po përmirësohen gradualisht, veçanërisht përmes shërbimeve digjitale.
Objektivat për strehim dhe mbështetje sociale janë të arritshme pjesërisht, duke kërkuar menaxhim më të mirë të burimeve.

4. Biznesi dhe Punësimi

Rritja e punësimit dhe formalizimi i ndërmarrjeve kanë përparuar, por nuk kanë arritur objektivat. Start-up-et dhe projektet inovative janë ende të pakta, dhe rritja e eksportit industrial dhe investimet private mbeten të kufizuara.
Çfarë mund të presë qytetari?
Punësimi dhe formalizimi mund të përmirësohen gradualisht me stimuj për bizneset.
Objektivat për rritje industriale dhe inovacion do të kërkojnë investime shtesë dhe partneritete publike-private.

5. Inovacion dhe Teknologji

Shpenzimet për R&D (~0.5% PBB) dhe numri i start-up-eve (~200 nga 500) janë ende larg objektivave. Digitalizimi i administratës ka përparuar, por nuk është ende në nivel të plotë.
Çfarë mund të presë qytetari?
Shërbimet publike bëhen më të lehta për t’u përdorur online, duke përmirësuar efektivitetin dhe qasjen.
Zhvillimi i kapaciteteve inovative kërkon kohë, por gradualisht qytetari mund të përfitojë nga mundësi më të shumta teknologjike dhe inovative.

6. Bujqësi dhe Ambient

Rritja e prodhimit bujqësor dhe investimet në infrastrukturë janë më të ulëta se objektivat. Agrobiznesi i qëndrueshëm dhe riciklimi i mbetjeve janë në faza fillestare.

Çfarë mund të presë qytetari?
Progres gradual në bujqësi dhe mjedis do të përmirësojë furnizimin me produkte agro dhe riciklimin e mbetjeve.
Politikat mjedisore do të japin përfitime të dukshme vetëm nëse implementohen me vazhdimësi.

Mesazhi për qytetarin
Duke krahasuar objektivat e vendosura me situatën aktuale dhe ritmet e tre mandateve të fundit:

• Shumë objektiva ambicioze, si të ardhurat për frymë, pensionet dhe investimet në inovacion janë ende larg realizimit.
• Progres i dukshëm është pritshmëri për tu arritur në fusha sociale, digjitalizim dhe formalizim gradual të biznesit.
• Për të përshpejtuar realizimin e objektivave, do të duhet menaxhim më i mirë i burimeve, reduktim i informalitetit dhe investime strategjike në sektorët kyç.

Në përgjithësi, qytetari mund të presë përmirësime graduale, por objektivat më ambicioze do të kërkojnë punë të vazhdueshme dhe reforma të thella për t’i bërë përfitimet të ndjeshme dhe të prekshme.