Integrimi në BE mes realitetit të progresit dhe sfidave prej Partive Politike

Integrimi i Shqipërisë në Bashkimin Europian ka qenë një prioritet kryesor për disa dekada dhe ka kërkuar angazhim të vazhdueshëm nga të gjitha forcat politike dhe shoqërore.

Megjithatë, procesi ka hasur në shumë sfida, dhe një analizë objektive e progresit të arritur, veçanërisht në sektorët kryesorë, tregon se ka ende shumë hapësirë për përmirësim. Të pretendosh se, pas 12 vitesh qeverisje, një parti është në fazën e përmbushjes me sukses të kërkesave të BE-së është një pretendim që bie ndesh me faktet dhe matjet reale të progresit.

Ky pretendim shpesh mbështetet në synimin për të shfaqur një imazh të suksesshëm dhe të arritur që nuk pasqyron realitetin e ngadaltë dhe të paplotësuar të reformave që duhen realizuar për t’u përmbushur kërkesat e Bashkimit Europian.

Sfida e realitetit: Një vlerësim i reformave të përmbushura

Pavarësisht angazhimeve të shumta dhe promovimit të reformave nga partia në pushtet, rezultatet konkrete në fusha kyçe, si sundimi i ligjit dhe lufta kundër korrupsionit mbeten të pamjaftueshme për të plotësuar kërkesat e BE-së.

Ky është një realitet që nuk mund të mohohet, pasi një matje objektive e përmbushjes së standardeve të BE-së dhe kërkesave për anëtarësim tregon se Shqipëria ende nuk ka realizuar progresin e nevojshëm për të arritur fazën e plotë të integrimit.

Fakti që Shqipëria ende nuk ka realizuar progresin e nevojshëm për të arritur fazën e plotë të integrimit është i vërtetuar nga raportet e Komisionit Europian dhe vlerësimet e BE-së mbi progresin e vendit. Sipas Raportit të Progresit të Komisionit Europian për vitin 2023, Shqipëria ka bërë përparim në disa fusha, si lufta kundër korrupsionit dhe reforma në drejtësi, por ka ende mangësi të konsiderueshme në zbatimin e reformave dhe në përmbushjen e kushteve të përcaktuara për çeljen e negociatave për anëtarësim.

Për shembull, në fushën e sundimit të ligjit dhe reformës në drejtësi, Shqipëria ka ende pengesa të rëndësishme në realizimin e ndryshimeve thelbësore që kërkohen për të plotësuar kërkesat e BE-së. Gjithashtu, raportet për reformën e administratës publike dhe sistemin gjyqësor tregojnë se, edhe pas shumë vitesh angazhimi, Shqipëria nuk ka arritur një nivel të mjaftueshëm të pavarësisë dhe transparencës në këto fusha.

Në këtë kontekst, është e qartë se Shqipëria ende nuk ka arritur nivelin e kërkuar për të kaluar në fazën e plotë të integrimit në BE, dhe pretendimet për sukses të plotë janë të pasakta dhe larg realitetit. Më konkretish shikojmë analizën sipas fakteve në vijim:

Fakti 1: Kërkesat e BE-së për sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit

Për BE-në, lufta kundër korrupsionit dhe forcimi i sundimit të ligjit janë dy kërkesa kyçe. Pas 12 vitesh qeverisje të Partisë Socialiste, Shqipëria ka bërë hapa përpara, por sfidat vazhdojnë të jenë të mëdha. Dështimi për të krijuar një sistem të qëndrueshëm dhe të besueshëm të drejtësisë, që do të sigurojë pavarësinë e institucioneve dhe do të luftojë me efikasitet korrupsionin, është një nga pengesat kryesore në procesin e integrimit. Rezultatet e ngadalta në këtë fushë janë një dëshmi e qartë se, ndonëse janë ndërmarrë disa reforma, ato nuk kanë qenë të mjaftueshme për të përmbushur kërkesat e BE-së.

Fakti 2: Matjet e reformave dhe standardet e BE-së

Edhe pse Shqipëria ka bërë përpjekje për reforma në sektorë të ndryshëm, një analizë më e thelluar e këtyre reformave tregon se vendi ka hasur ngecje të konsiderueshme në disa fusha kyçe, siç janë sistemi gjyqësor, administrata publike dhe lufta kundër korrupsionit. Ky proces nuk mund të konsiderohet si një periudhë e shkurtër, e mund të minimizohet; është një udhëtim i gjatë dhe kompleks, ku shumë herë reformat janë realizuar në mënyrë selektive dhe të ngadalshme.

Një nga sfidat kryesore mbetet reforma në sistemin gjyqësor. Raportet e Komisionit Europian për progresin e Shqipërisë theksojnë se, pavarësisht përpjekjeve, ka ende mangësi të mëdha në pavarësinë dhe funksionimin e sistemit të drejtësisë. Në vitin 2023, Komisioni Europian theksoi se reforma në drejtësi ka bërë hapa të konsiderueshëm, por ende ka mbetur për të realizuar një reformë të plotë që garanton pavarësinë dhe eficiencën e gjyqësorit. Për shembull, dështimi për të krijuar një mekanizëm të efektshëm të ndëshkimit për korrupsionin dhe pengesat në proceset e drejtësisë ende mbeten shqetësuese. Po ashtu, vlerësimi i institucioneve të drejtësisë nga ekspertët ndërkombëtarë ka shpërndarë kritika mbi ritmin e ngadalshëm të hetimeve dhe ndëshkimeve për korrupsionin e niveleve të larta.

Një tjetër fushë ku ka pasur ngadalësim është reforma në administratën publike. Komisioni Europian ka kritikuar gjithashtu administratën për mosndjekjen e të gjitha angazhimeve për të përmirësuar shërbimet publike dhe për të rritur transparencën. Pavarësisht reformave të nismave si “shërbimi i shpejtë” dhe digjitalizimi i disa proceseve administrative, Shqipëria ende përballet me një administratë të ngadalshme, të politizuar dhe burokratike që dëmton efikasitetin dhe besimin e qytetarëve. Për më tepër, Shqipëria nuk ka arritur ende të plotësojë kërkesat e BE-së për krijimin e një administrate publike të pavarur dhe efikase, që do të mund të ofronte shërbime cilësore dhe të garantuara për qytetarët.

Në fushën ekonomike, Shqipëria ka përmbushur disa kërkesa, por jo në një shkallë të mjaftueshme që të mundësojë një përparim të qëndrueshëm në BE. Përshtatja e legjislacionit shqiptar me aktet dhe politikat ekonomike të BE-së ka qenë e ngadalshme dhe ka pasur shumë herë ngecje në implementimin e reformave që nxisin konkurrencën dhe zhvillimin ekonomik të qëndrueshëm. Komisioni Europian thekson se Shqipëria ka bërë përpjekje për të përmirësuar klimën e biznesit, por ajo vazhdon të hasë pengesa të konsiderueshme, si burokracia e ngadaltë dhe politikat jo të qëndrueshme.

Për sa i përket kohezionit social dhe përfshirjes, Shqipëria ka bërë hapa të vegjël, por ende ka shumë punë për të bërë për të përmbushur kërkesat e BE-së. Raporti i 2024 i Komisionit Europian evidenton se Shqipëria duhet të bëjë përparim në aspektet e mundësive të barabarta, arsimit dhe mbrojtjes sociale. Përveç kësaj, ka mbetur ende një hendek i thellë midis rajoneve më të zhvilluara dhe atyre më të varfra, duke penguar mundësitë e zhvillimit të qëndrueshëm për të gjithë qytetarët.

Realiteti i Deklaratave Politike: Pa kushtet negociuese, as PS dhe As PD nuk mund të realizonin reformën

Deklaratat politike se “pa PS nuk do të kishte reformë në drejtësi, apo pa konsensusin e PD, po ashtu” janë një pretendim që, megjithëse mund të ketë një farë vlerësimi për përpjekjet e qeverisë aktuale, është në kundërshtim me realitetin e procesit të integrimit. Faktikisht, pa kushte të qarta dhe presion nga Bashkimi Europian për një sistem të drejtësisë të pavarur dhe reformues, as PS dhe as PD nuk do të kishin mundur të realizonin asnjë reformë të rëndësishme. Ky është një proces që kërkon presion ndërkombëtar dhe kërkesa të qarta nga BE-ja për të siguruar që reformat të realizohen në mënyrë efektive dhe të qëndrueshme.

Fakti 1: Ndikimi i kushteve negociuese të BE-së

Procesi i integrimit dhe kërkesat për një drejtësi të pavarur janë pasqyruar në çdo hap të marrëveshjes së negociatave me Bashkimin Europian. Pa këto kushte të forta dhe pa një mekanizëm të ngushtë mbikëqyrjeje nuk do të ishte e mundur që asnjë forcë politike në Shqipëri, qoftë PS apo PD të realizonte reformat e nevojshme. Këto reforma janë rezultat i një angazhimi të BE-së për të siguruar që shtetet anëtare të kenë institucione të forta dhe të pavarura dhe jo një rezultat, thjesh i vullnetit të një partie politike.

Fakti 2: Ndikimi i BE-së në Reformën e Drejtësisë

Për të realizuar një reformë të thellë dhe të qëndrueshme në drejtësi, Shqipëria ka pasur nevojë për mbështetje të vazhdueshme nga Bashkimi Europian, si dhe një kornizë të qartë për mbikëqyrjen e progresit. Pa këto kushte dhe mbikëqyrje, nuk do të kishte mundur të realizohej asnjë avancim i rëndësishëm. Ajo që po ndodh aktualisht është që reformat kanë ndodhur nën presionin e BE-së dhe jo thjesht për shkak të një volneti politik të partive në pushtet.

Pas dekadash premtimesh dhe durimi biblik të shqiptarëve, e vërteta është se Shqipëria nuk ka arritur të përmbushë të gjitha standardet e kërkuara nga BE për anëtarësim.

Reformat janë të ngadalshme dhe të pamjaftueshme, dhe procesi i integrimit ka hasur në shumë sfida që kërkojnë një angazhim të gjerë dhe një ndryshim të thellë në mënyrën e qeverisjes dhe të implementimit të reformave.

Deklaratat politike që pretendojnë se një parti ka drejtuar me sukses procesin e reformave nuk përputhen me faktet reale të matjes së progresit dhe janë të pamundura pa një angazhim të BE-së dhe pa presionin ndërkombëtar për të realizuar këto reforma.

Në këtë kuadër, është e rëndësishme që të gjitha partitë politike të punojnë së bashku dhe të angazhohen për një proces të qëndrueshëm dhe të përbashkët që do të mundësojë integrimin e plotë të Shqipërisë në Bashkimin Europian.