Analiza krahasuese e politikave të pagave dhe mbështetjes sociale nga 5 partitë politike

Në këtë analizë krahasuese, do të shqyrtojmë politikat për pagat dhe mbështetje për familjet që ofrojnë pesë partitë kryesore politike në Shqipëri: Lëvizja Bashkë (LB), Partia Mundësia (PM), Shqipëria Bëhet (ShB), Partia Demokratike (PD) dhe Partia Socialiste (PS). Përdorimi i një strukture analitike të qartë dhe të detajuar për secilën parti do të mundësojë një krahasim të thelluar të ndikimit të këtyre politikave në tregun e punës dhe në buxhetin e shtetit, duke u bazuar në indikatorët kryesorë si: qartësia e premtimit, situata aktuale, masat për zbatimin, kostoja fiskale, ndikimi ekonomik-social, dhe dinamika e zbatimit.

1. Lëvizja Bashkë (LB)

• Qartësia e Premtimit: 4.8/5  Premtimi është shumë i qartë dhe synon rritjen graduale të pagës minimale në 60,000 lekë deri në vitin 2028. Ky objektiv është i matshëm dhe ambicioz, duke treguar një angazhim të fortë për përmirësimin e kushteve të punës dhe jetesës për qytetarët.
• Situata Aktualisht: 3.9/5 Shqipëria aktualisht ka një emigracion të lartë dhe pagat janë nën nivelin jetik për shumë qytetarë, veçanërisht në sektorët e ulët të pagave. Informaliteti është gjithashtu një problem i dukshëm, duke pasur ndikim negativ në të ardhurat e shtetit dhe kushtet e punës.
• Masat për Zbatim: 4.2/5 Lëvizja Bashkë propozon një paketë të gjerë për të adresuar problemet e tregut të punës, duke përfshirë reformën në administratë, legjislacion dhe inspektime më të forta për të luftuar informalitetin dhe për të garantuar një rritje të qëndrueshme të pagave.
• Kostoja Fiskale: 3.8/5 Rritja e pagës minimale deri në 60,000 lekë do të kërkojë një rritje të konsiderueshme të shpenzimeve buxhetore (200-250 milionë euro/vit). Financimi i kësaj politike mbështetet në formalizimin e ekonomisë dhe rritjen e konsumit, por do të jetë e nevojshme të sigurohen burime shtesë për t’iu përmbajtur këtyre angazhimeve.
• Ndikimi Ekonomik-Social: 4.4/5 Politikat e propozuara do të kontribuojnë në uljen e emigracionit dhe rritjen e konsumit në vend. Megjithatë, ka rreziqe të mundshme në sektorët me produktivitet të ulët, të cilët mund të ndikohen negativisht nga rritja e papritur e pagave.
• Dinamika e Zbatimit: 3.9/5 Strategjia është graduale dhe parashikon implementim deri në vitin 2030. Megjithatë, për të arritur qëllimin e përcaktuar, do të kërkohen faza të kujdesshme dhe angazhim të gjerë nga institucione të ndryshme.

2. Partia Mundësia (PM)

• Qartësia e Premtimit: 4.2/5 Premtimi është i përgjithshëm, pa objektiva të qartë për pagën minimale. Fokusimi kryesor është te punësimi i të rinjve përmes subvencioneve, duke ofruar mundësi për punësimin në sektorët ku ka nevojë për forca pune të reja.
• Situata Aktualisht: 3.5/5 Papunësia rinore është një problem i madh, dhe Partia Mundësia e adreson këtë çështje përmes masave të drejtpërdrejta për punësim, por nuk ka një analizë të thellë për nivelin e ulët të pagave.
• Masat për Zbatim: 3.5/5 PM fokusohet në subvencione për të rinjtë dhe lehtësira fiskale për punësimin e tyre, por nuk ka një strategji të plotë për rritjen e pagës minimale dhe për gjithë tregun e punës.
• Kostoja Fiskale: 3.0/5 Kostoja është më e ulët krahasuar me Lëvizjen Bashkë, për shkak të subvencioneve të targetuara për të rinjtë. Megjithatë, mungon një burim financiar i qartë për të mbështetur këtë plan.
• Ndikimi Ekonomik-Social: 4.0/5 Efekti më i dukshëm është për të rinjtë, me mundësi për ulje të papunësisë rinore dhe përmirësim të mundësive për punësim. Megjithatë, ndikimi në tregun total të punës është i kufizuar.
• Dinamika e Zbatimit: 4.0/5 Politikat mund të implementohen menjëherë përmes skemave të subvencioneve dhe mund të krijojnë mundësi të shpejta për të rinjtë.

3. Shqipëria Bëhet (ShB)

• Qartësia e Premtimit: 4.0/5 Shqipëria Bëhet ka një synim për vazhdimin e rritjes graduale të pagës minimale, duke u bazuar në përvojat e suksesshme të vitit 2021–2024, por pa objektiva të saktë për periudhën 2025–2029.
• Situata Aktualisht: 3.8/5 Paga minimale është rritur në vitet e fundit, por mbetet nën nivelet rajonale. Ndikimi në rritjen e nivelit të jetesës ka qenë i moderuar.
• Masat për Zbatim: 3.9/5 ShB ka një politikë që mbështetet në rritjen e qëndrueshme të PBB-së dhe taksimin progresiv, por pa reforma administrative të thelluara për të adresuar problemet me informalitetin dhe sektorët me pagë të ulët.
• Kostoja Fiskale: 3.5/5 Modeli i moderuar i rritjes së pagës është më i përballueshëm me rritjen graduale të të ardhurave publike dhe është më pak i ngarkuar krahasuar me politikat e tjera.
• Ndikimi Ekonomik-Social: 4.1/5 Rritja e qëndrueshme e pagave ka një impakt të moderuar në mirëqenien sociale dhe stabilitetin e tregut të punës, por nuk ka efekt të menjëhershëm në reduktimin e varfërisë apo emigracionit.
• Dinamika e Zbatimit: 4.0/5 Politikat bazohen në vijimësinë e politikave ekzistuese dhe mund të garantojnë stabilitet dhe kontinuitet në zbatim.

4. Partia Demokratike (PD)

• Qartësia e Premtimit: 4.5/5 PD ka një plan të qartë dhe të strukturuar për rritjen e pagave, veçanërisht në sektorin publik dhe arsimor. Objektivat janë të detajuara dhe të matshme, duke siguruar një rritje të qëndrueshme të pagave.
• Situata Aktualisht: 4.0/5 Situata aktuale është e ngarkuar me kërkesa për transformim profesional dhe mbështetje për arsimimin dhe shëndetësinë. Paga minimale është ende e ulët në krahasim me standardet rajonale.
• Masat për Zbatim: 4.2/5 PD paraqet një plan të mirëfilltë për rritjen e pagave në sektorët kryesorë dhe për mbështetje të drejtpërdrejtë për të rinjtë dhe mësuesit. Masat për zbatim janë të detajuara dhe të organizuara në faza të qarta.
• Kostoja Fiskale: 4.1/5 Kostoja e politikave të PD-së është e lartë, veçanërisht në sektorët publik dhe arsimor, por kjo mund të përballohet me mbështetje nga donatorët dhe rritjen e të ardhurave të PBB-së.
• Ndikimi Ekonomik-Social: 4.3/5 Politikat e PD-së do të kenë ndikim pozitiv në sektorët kyç të ekonomisë, duke kontribuar në stabilizimin e tregut të punës dhe rritjen e nivelit të jetesës.
• Dinamika e Zbatimit: 4.2/5 Zbatimi mund të realizohet brenda periudhës 4-vjeçare, me mbështetje të gjerë nga administrata publike.

5. Partia Socialiste (PS)

• Qartësia e Premtimit: 4.6/5 PS ka një program të qartë dhe të mirëfinancuar për rritjen e pagave dhe mirëqenien sociale. Premtimi është i matshëm dhe mund të realizohet brenda periudhës 4-vjeçare.
• Situata Aktualisht: 4.2/5 Paga minimale është rritur në vitet e fundit, dhe ka një rritje të përgjithshme në nivelin e jetesës, veçanërisht në sektorët e shëndetësisë dhe arsimit.
• Masat për Zbatim: 4.7/5 PS ka implementuar disa masa të suksesshme dhe ka një plan të konsoliduar për rritjen e pagave, me fokus në sektorët kyç.
• Kostoja Fiskale: 4.5/5 Kostoja është e lartë, por PS ka siguruar financime nga rritja e të ardhurave dhe donatorët ndërkombëtarë.
• Ndikimi Ekonomik-Social: 4.6/5 Rritja e pagave ka një ndikim të drejtpërdrejtë në përmirësimin e kushteve të jetesës dhe në rritjen e konsumit, duke pasur gjithashtu një ndikim pozitiv në tregun e punës.
• Dinamika e Zbatimit: 4.7/5 PS ka një sistem të konsoliduar dhe të provuar për implementimin e politikave dhe ka mundësi të zbatimit të shpejtë.

📚 ANALIZA KRAHASUESE – POLITIKAT PËR PAGAT DHE PUNËSIMIN

Elementi	Lëvizja Bashkë	Partia Mundësia	Shqipëria Bëhet	Partia Demokratike	Partia Socialiste
Qartësia e Premtimit	4.8/5 – Objektiv i matshëm për 60,000 lekë në 2028.	4.2/5 – Fokus te të rinjtë, mungesë objektivi për pagën minimale.	4.0/5 – Premtim i përgjithshëm për rritje, pa objektiva të qarta 2025–29.	4.5/5 – Objektiva sektorialë të detajuar për arsim/shëndetësi, por jo për pagën minimale.	4.2/5 – Rritje e përgjithshme në sektor publik dhe privat, pa faza të qarta.
Situata Aktualisht	3.9/5 – Identifikim i qartë i informalitetit dhe emigracionit.	3.5/5 – Fokus në papunësinë rinore.	3.8/5 – Rritje graduale e pagës 2021–24, ende nën rajon.	4.0/5 – Fokus te profesione me rëndësi kritike; mungesë vëmendjeje për sektorët e tjerë.	4.0/5 – Rritje e pagës minimale dhe publike; baza e qëndrueshme ekonomike.
Masat për Zbatim	4.2/5 – Formalizim, reforma administrative, inspektim.	3.5/5 – Subvencione të targetuara, mungesë qasje gjithëpërfshirëse.	3.9/5 – Vazhdimësi me rritje ekonomike dhe progresivitet fiskal.	4.3/5 – Reforma në arsim, trajnime profesionale, skema rikualifikimi.	4.0/5 – Politika të përgjithshme me theks në sektorin publik.
Kostoja Fiskale dhe Financimi	3.8/5 – 200–250 mln €/vit; mbështetur në formalizim dhe konsum.	3.0/5 – Kosto e ulët subvencionesh, por mungesë burimesh të qarta.	3.5/5 – Rritje graduale e të ardhurave publike; manageable.	3.7/5 – ~490 mln €/vit + nevojë për mbështetje donatorësh në infrastrukturë.	3.9/5 – ~490 mln €/vit direkt nga buxheti, mbështetur në rritjen e PBB dhe formalizim.
Ndikimi Ekonomik e Social	4.4/5 – Rritje konsumi, frenim emigracioni; rrezik për sektorë të ulët produktiviteti.	4.0/5 – Efekt në punësimin rinor, por ndikim i kufizuar sistemik.	4.1/5 – Efekt pozitiv moderuar në mirëqenie dhe stabilitet të tregut.	4.3/5 – Efekt pozitiv në arsim, rikthim i “trurit”, punësim cilësor.	4.2/5 – Efekt balancues për të gjitha shtresat, përmirësim gradual në formalizim.
Afati dhe Dinamika e Zbatimit	3.9/5 – Deri në 2030 me faza të përcaktuara.	4.0/5 – Implementim i shpejtë për skemat rinore.	4.0/5 – Vazhdimësi e politikave aktuale.	4.2/5 – Plan i fazuar 2025–29 me prioritet sektorët kyç.	4.0/5 – Shpërndarje në disa vite, por jo e strukturuar qartë në faza.

Ndikimi në tregun e punës

Partia	Efekti në tregun e punës
Lëvizja Bashkë	Formalizim i tregut, rritje pagash, frenim i emigracionit; rrezik presioni mbi bizneset me produktivitet të ulët.
Partia Mundësia	Punësim rinor përmes subvencioneve; efekt modest në totalin e tregut të punës.
Shqipëria Bëhet	Rritje e ngadaltë dhe e qëndrueshme e pagës; konsolidim i sektorit formal.
Partia Demokratike	Punësim cilësor në arsim dhe sektorë të specializuar; efekt i vonuar dhe i sektorizuar.
Partia Socialiste	Formalizim horizontal; ndikim i gjerë në sektorin privat, veçanërisht përmes rritjes së pagës minimale.

Ndikimi në buxhetin e shtetit

Partia	Kostoja Fiskale (€/vit)	Rreziku për qëndrueshmërinë buxhetore
Lëvizja Bashkë	200–250 mln €	I moderuar, por i ndjeshëm ndaj dështimit të formalizimit.
Partia Mundësia	Subvencione të ulëta; nën 100 mln €	I ulët, por mungon burim i qartë financiar.
Shqipëria Bëhet	490 mln €	I menaxhueshëm me rritjen ekonomike, por presion në sektorin privat.
Partia Demokratike	~490 mln € direkt + presion indirekt në buxhet për familjet dhe arsimin	I lartë nëse nuk arrihet rritje ekonomike ose financim nga jashtë.
Partia Socialiste	~490 mln € + ndikim i gjerë 1.85 mld € në sektorin privat	I moderuar në aspektin buxhetor direkt, i ndjeshëm në formalizim.

Indeksi i Fizibilitetit për 5 partitë lidhur me pagat dhe punën

Partia	Indeksi i Fizibilitetit (0–5)
Lëvizja Bashkë	4.1/5
Partia Mundësia	3.8/5
Shqipëria Bëhet	3.9/5
Partia Demokratike	4.0/5
Partia Socialiste	4.0/5

Çfarë rezulton si konkluzion?

Partia	Konkluzion Strategjik
Lëvizja Bashkë	Reformë ambicioze, objektiva të qarta, por rrezik fiskal dhe presion mbi tregjet më të dobëta të punës.
Partia Mundësia	Politika të përqendruara, efektive për të rinjtë, por me ndikim të kufizuar në ekonomi të përgjithshme.
Shqipëria Bëhet	Qasje pragmatike dhe e moderuar, balancë midis rritjes dhe menaxhimit të rrezikut fiskal.
Partia Demokratike	Strategji sektoriale e fuqishme për transformimin e punësimit dhe edukimit, por me risk fiskal të lartë.
Partia Socialiste	Qasje gjithëpërfshirëse dhe konservatore fiskalisht, por varur shumë nga suksesi i formalizimit dhe rritjes ekonomike.

Rekomandime për zgjedhësit

• Për përparësi ndaj drejtësisë sociale dhe frenimit të emigracionit ➔ Lëvizja Bashkë.
• Për mbështetje specifike të punësimit rinor ➔ Partia Mundësia.
• Për stabilitet dhe rritje të qëndrueshme ➔ Shqipëria Bëhet.
• Për transformim arsimor dhe punësim cilësor ➔ Partia Demokratike.
• Për një qasje të balancuar dhe konservatore ➔ Partia Socialiste.

Përfundimisht, kjo analizë ka nxjerrë në pah ndryshimet dhe ngjashmëritë mes politikave të katër partive, duke theksuar përparësitë dhe kufizimet e secilës. Lëvizja Bashkë dhe Partia Demokratike ofrojnë strategji të qarta dhe ambicioze për rritjen e pagave, megjithatë ato kërkojnë burime të konsiderueshme fiskale dhe një transformim institucional të thellë. Ndërkohë, Partia Mundësia dhe Shqipëria Bëhet ofrojnë qasje më të modulluara, duke synuar stabilitetin fiskal dhe mbështetje të drejtpërdrejtë për të rinjtë dhe sektorët specifikë. Përfundimisht, zgjedhja për zgjedhësit do të varet nga prioritetet e tyre: nëse kërkohet një rritje më e theksuar e pagave dhe një ndikim të drejtpërdrejtë në mirëqenien sociale, apo një strategji më e balancuar dhe e qëndrueshme fiskalisht.