Shqipëria politike në tri qasje—midis reformës sociale, shtetndërtimit pragmatik dhe populizmit fiskal

Nga teknokracia progresive, te shteti pragmatik e deri tek liberalizmi i përmbysjes.

Ku qëndron politika shqiptare?
Në një moment kur besimi publik ndaj partive politike lëkundet, strukturimi ideologjik i kampit politik shqiptar ofron një reflektim interesant dhe domethënës mbi drejtimin që po merr vendi. Nëse vështrojmë me vëmendje spektrin aktual politik, mund të dallojmë tre pole relativisht të qarta, ndonëse jo gjithmonë koherente në përmbajtjen e tyre ideologjike.

Tre qasje themelore në politikëbërjen shqiptare

a. Qasja teknokratike–sociale e qendrës së majtë
Partitë përfaqësuese: Lëvizja Bashkë, Shqipëria Bëhet
Kjo është qasja më afër asaj që në diskursin evropian njihet si social-demokracia e shekullit XXI, me theks në drejtësinë sociale, arsim publik, shëndetësi, barazi gjinore dhe reformë institucionale.Tiparet e saj kryesore përfshijnë:

• Refuzimin e klientelizmit dhe korrupsionit sistemik
• Kujdes për shtresat e pambrojtura
• Fokus në ndërtimin institucional dhe transparencën publike
• Refuzimin e populizmit fiskal, pra, premtimeve të pamatura për ulje taksash apo rritje të menjëhershme pagash pa baza reale

Kjo qasje kërkon transformim sistemik me ritëm të kujdesshëm dhe të menduar—jo përmbysje, por ndërtim mbi baza të qëndrueshme.

b. Qasja institucionale–pragmatike e qendrës në pushtet
Partia përfaqësuese: Partia Socialiste (PS)
PS ka ndërtuar një model të qeverisjes që përfaqëson një pragmatizëm zhvillimor, me bazë në ndërhyrje të centralizuara dhe investime strategjike shtetërore, sidomos në infrastrukturë, turizëm dhe teknologji.

Elementet kyçe të këtij modeli përfshijnë:

• Menaxhim vertikal të reformave
• Shtet si promotor zhvillimi
• Retorikë progresiste për grupe të ndryshme shoqërore, por pa një qëndrim të fortë ideologjik
• Përdorim selektiv të tregut, duke shmangur konfliktin ideologjik

Në këtë qasje, shteti është më shumë instrument për rritje sesa garant i drejtësisë sociale, duke e vendosur PS mes zhvillimit dhe administrimit politik.

c. Qasja liberale–populiste dhe anti-sistemike
Partitë përfaqësuese: Partia Demokratike (PD), Mundësia.
Kjo qasje është një miks ideologjik, ku përzihen:

• Politikat klasike të së djathtës ekonomike si ulja e taksave, eliminimi i burokracisë dhe mbështetja për tregun e lirë
• Me një retorikë populiste, shpesh të ngarkuar emocionalisht, që synon rrëzimin e “sistemit aktual” dhe ngritjen e një rendi të ri
• Fokus në individin, familjen dhe biznesin e vogël, shpesh duke lënë pas dore ndërtimin institucional

Në këtë qasje, shteti shihet si barrë, ndërsa tregu si zgjidhje pothuaj universale. Shpesh, ky model prodhon kontradikta brenda vetes, pasi kërkon ulje taksash dhe rritje investimesh njëkohësisht, gjë që rrallë mund të realizohet pa prekur borxhin publik ose shërbimet sociale.

Struktura aktuale – a kemi ndarje ideologjike?
✔ Po – në nivel tendencash

• Ka një dallim të qartë mes qasjes sociale dhe rishpërndarëse (Lëvizja Bashkë, Shqipëria Bëhet) dhe qasjes liberale–populiste (PD, Mundësia).
• Mes institucionalizmit gradual të PS-së dhe retorikës për përmbysje të PD-së.

❌ Jo – në koherencë programore

• PS shpesh përzien mesazhe të majta me praktika të djathta në ekonominë reale.
• PD kombinon populizëm fiskal me tone nacionaliste apo proteksioniste, që e vendosin jashtë linjës klasike liberale.
• Lëvizja Bashkë dhe Shqipëria Bëhet janë më koherente, por kanë ende sfidën e shndërrimit nga alternativë morale në fuqi reale politike.

Tendencat e ardhshme: Çfarë po formësohet?
🔵 Lëvizja teknokratike–reformuese ka potencial për të krijuar një qasje të re europiane në Shqipëri, por ka nevojë për rritje organizative dhe penetrim në elektoratin periferik.
🔴 Qendra qeverisëse (PS) ka përparësi në infrastrukturë dhe investime publike, por rrezikon stagnim ideor dhe mbivendosje të pushtetit.
🔵 Opozita populiste ndodhet në një konflikt të brendshëm mes premisave fiskale të së djathtës dhe retorikës për revolucione sistemike, që shpesh tingëllon më shumë emocionale sesa programore.

Politika si projekt, jo si kalkulim
Për Shqipërinë e viteve në vijim, sfida kryesore nuk është vetëm ndarja majtas–djathtas, por koherenca programore dhe ndërtimi i besueshmërisë afatgjatë. Demokracia nuk mund të mbështetet vetëm në kundërshti emocionale apo pragmatizëm të ftohtë. Ajo kërkon vizion ideologjik, strukturë programore dhe kapacitet institucional.
Në këtë rrugëtim, votuesi shqiptar duhet të mësojë të kërkojë jo vetëm ndryshim, por edhe kuptim të ndryshimit. E ardhmja e Shqipërisë nuk do të vendoset në sheshe, por në përmbajtjen e politikave që do të formësojnë të nesërmen