Intervistë nga Radio “Ejani” me Eduart GJOKUTAJ, ekspert pranë ALTAX
1. Programi qeverises 2026-2029 duket shume ambicioz per projektet ne infrastrukture dhe energji. Do te ndërtohen 700 km rrugë të reja deri në vitin 2029, nderkohe qe premtohet dyfishimi i energjise se rinovueshme. Mund te arrihen keto objektiva ambicioze?
Përgjigje:Programi 2026–2029 paraqet një vizion të gjerë zhvillimor, por sfidat që e shoqërojnë janë të shumëfishta.Në infrastrukturë, ndërtimi i 700 km rrugë të reja kërkon një kombinim të mirë të fondeve buxhetore, kredive
ndërkombëtare dhe partneriteteve publike-private (PPP). Deri më tani, ritmi mesatar vjetor i ndërtimit të rrugëve ka qenë rreth 80–100 km në vit; për të arritur objektivin, do të duhet një përshpejtim me 30–40% të volumit aktual të punimeve, gjë që kërkon kapacitete menaxheriale dhe kontraktuale më të larta.
Në sektorin e energjinë së rinovueshme, dyfishimi i kapacitetit është teknikisht i mundshëm, por kërkon:
– liberalizim më të shpejtë të tregut të energjisë,
– përmirësim të rrjetit të shpërndarjes për të integruar burime të shpërndara (solar, eolik),
– si dhe skema të qëndrueshme financiare për investitorët.
Pra, objektivat janë të arritshëm vetëm nëse qeveria garanton stabilitet rregullator dhe kapacitet të lartë zbatimi.
2. Përfundojnë segmentet kyçe të Korridorit Blu: Milot-Balldren, Milot–Thumanë, Kashar–Peze–Lekaj dhe Lekaj–Konjat–Fier, duke krijuar një bosht të ri rrugor. Fonde te adresuara aty ku duhet?
Përgjigje::Segmentet Milot–Balldren, Milot–Thumanë, Kashar–Peze–Lekaj dhe Lekaj–Konjat–Fier janë pjesë e një boshti strategjik ekonomik veriperëndim–jugperëndim që lidh zonat më aktive të vendit me rrjetet panevropiane.Adresimi i fondeve në këtë korridor është i justifikuar ekonomikisht për shkak të:
– fluksit të lartë tregtar,
– lidhjeve me portet (Durrës, Porto Romano, Vlora),
– dhe potencialit turistik.
Megjithatë, sfida qëndron në mënyrën e kontraktimit dhe transparencës së projekteve. Për të shmangur mbivlerësimet, duhet të garantohet që kostoja për kilometër të mos kalojë mesataren rajonale (2.5–3.5 milionë euro/km në terren fushor, 6–7 milionë euro/km në terren malor).
3. Ndërtohet segmenti ndërlidhës i Bypass-it të Elbasanit, që bashkon autostradën Tiranë–Durrës me Korridorin VIII në drejtim të Lekajt, duke krijuar një lidhje të plotë dhe funksionale mes boshtit perëndimor dhe korridoreve transeuropiane.
Përgjigje:Ky projekt përfaqëson kompletimin e një nyjeje strategjike mes Tiranës, Durrësit dhe aksit lindor drejt Maqedonisë së Veriut.Në aspektin gjeoekonomik, krijon një lidhje funksionale ndërmjet boshtit detar dhe korridoreve transeuropiane, që mund të ulë kostot logjistike me 10–15% për mallrat që kalojnë në tranzit.Sfida është koordinimi institucional ndërmjet Ministrisë së Infrastrukturës, ARRSH-së dhe autoriteteve vendore për të shmangur vonesa procedurale dhe risqe mjedisore.
4. Transporti hekurudhor: perfundon hekurudha elektrike Tiranë–Durrës–Rinas me flotë të re. Ndërtohet linja hekurudhore Sukth–Porto Romano. Garantohet ndërlidhja rajonale me projektet hekurudhore Vorë–Hani i Hotit, Durrës–Rrogozhinë dhe Rrogozhinë–Pogradec, me investime mbi 800 milionë euro. Drejtimi i duhur ne nderlidhjen hekurudhore?
Përgjigje:Investimet prej mbi 800 milionë euro në hekurudha përfaqësojnë një rikthim në politikën e transportit të qëndrueshëm.Projekti Tiranë–Durrës–Rinas, i elektrifikuar dhe me flotë të re, është projekt pilot që teston modelin e transportit të integruar, ndërsa linja Sukth–Porto Romano do të mbështesë zinxhirin energjetik dhe logjistik të portit të ri.
Ndërlidhjet Vorë–Hani i Hotit dhe Rrogozhinë–Pogradec janë të rëndësishme për integrimin rajonal dhe tregtinë me Ballkanin Perëndimor.Nëse koordinohen me financimet e BERZH dhe BE-së, përmirësojnë efikasitetin e transportit dhe ndikojnë direkt në uljen e kostos së mallrave eksportuese.
5. Ne energji, humbjet ne shperndarje parashikohen te ulen në më pak se 12%, bazuar në teknologjitë e reja të matjes. Sot e kemi 17 perqind. Mund ta arrijme?
Përgjigje:Në teori, po; në praktikë, me vështirësi.Ulja e humbjeve kërkon:
– instalim masiv të matësave inteligjentë,
– modernizim të rrjetit dhe linjave të tensionit të mesëm,
– si dhe reduktim të ndërhyrjeve të paligjshme në rrjet.
Nëse OSHEE dhe OST arrijnë të zbatojnë me ritëm investimet në digjitalizim dhe menaxhim të rrjetit, objektivi është i mundshëm deri në fund të vitit 2029.Por duhet një ndërhyrje institucionale në kontrollin e borxhit të energjisë, veçanërisht ndaj konsumatorëve publikë dhe njësive vendore.
6. Ne kater vitet e ardhshme do te ndërtohet parku më i madh eolik në vend me kapacitet prej 600 MW në Tropojë. Kapaciteti i prodhimit nga fotovoltaiket parashikohet te dyfishohet. Nderkohe, projekti “pump storage” rrit kapacitetin depozitues te energjise ne Kaskaden e Devollin dhe ne Koman-Fierze, respektivisht me 1,200 MW dhe 200MW. Komenti juaj.
Përgjigje:Parku eolik prej 600 MW në Tropojë përfaqëson një transformim të rëndësishëm në balancën e prodhimit kombëtar.Në kombinim me rritjen e kapaciteteve fotovoltaike, Shqipëria mund të shkojë drejt 30–35% energji të gjelbër deri në 2029, nga rreth 17% sot (pa përfshirë hidrocentralet ekzistuese).
Projektet “pump storage” (Kaskada e Devollit dhe Koman–Fierze) janë thelbësore për ruajtjen e ekuilibrit të sistemit dhe menaxhimin e pikut sezonal, duke shtuar 1,400 MW kapacitet depozitues.Kjo krijon një siguri të lartë energjetike kombëtare dhe ul varësinë nga importet gjatë periudhave të thata.Sidoqoftë, këto projekte kërkojnë kujdes mjedisor dhe transparencë në kontratat koncesionare.
7. Do te krijohet Akademia e Energjisë dhe kompania shtetërore e tregut të naftës, për të garantuar ulje drastike të cmimit fundor, në dobi të konsumatorit shqiptar.Si i gjykoni keto projekte?
Përgjigje:Krijimi i Akademisë së Energjisë është një iniciativë pozitive nëse shërben realisht për:
– formim profesional të inxhinierëve, ekonomistëve dhe menaxherëve të energjisë,
– zhvillim kërkimor dhe aplikim të teknologjive të pastra.Nëse struktura mbetet thjesht një institut formal, pa lidhje me tregun, do të jetë joefikase.
Sa i përket kompanisë shtetërore të tregut të naftës, ideja e “uljes drastike të çmimit” duhet trajtuar me kujdes.Tregu i karburanteve është tashmë i liberalizuar dhe çdo ndërhyrje shtetërore duhet të jetë:
– transparente,
– e kufizuar në funksion të sigurisë energjetike,
– dhe jo në konkurrencë direkte me operatorët privatë.
Nëse kompania shtetërore funksionon si operator strategjik për rezervat e naftës, magazinimin dhe emergjencat energjetike, projekti ka kuptim ekonomik.Por nëse synon rregullimin e çmimit të tregut, rrezikon të krijojë deformime dhe humbje fiskale.
Periudha 2026–2029 mund të jetë një fazë transformuese për infrastrukturën dhe energjinë shqiptare, por suksesin do ta përcaktojë:
– cilësia e menaxhimit të projekteve,
– transparenca e kontraktimit,
– stabiliteti rregullator,
– dhe integrimi i standardeve mjedisore dhe sociale në çdo investim.
Nëse këto kushte respektohen, objektivat e programit nuk janë vetëm ambiciozë, por edhe të arritshëm.