Forumi Ekonomik Botëror, qasja ndaj botës dhe ne qytetarët e Ballkanit Perëndimor
Forumi Ekonomik Botëror bazohet te Qeverisja me shumë aktorë, si një praktikë e qeverisjes që përdor bashkimin e shumë palëve të interesuara për të marrë pjesë në dialog, vendimmarrje dhe zbatim të përgjigjeve ndaj problemeve të perceptuara së bashku.
Ja disa nga qasjet më të fundit politike të drejtuesit të forumit ekonomik botëror, z. Klaus Schwab:
“Gjatë shumë viteve në histori, vija kryesore e ndarjes shoqërore në botën tonë ishte ndarja midis të majtës dhe të djathtës, midis socializmit dhe kapitalizmit. Në atë betejë ideologjike, pozicioni i natyrshëm ishte ai i një urëndërtimi mes dy palëve. Ne kemi qenë gjithmonë thellësisht të bindur për forcën krijuese të sipërmarrjes. Por ne gjithashtu besojmë se një sistem tregu i lirë dhe i hapur duhet të gjenerojë njëkohësisht prosperitet, t’u shërbejë njerëzve dhe të kujdeset për planetin”.
Këto parime ishin mishëruar tashmë në Manifestin e Davosit të miratuar nga anëtarët e Forumit 50 vjet më parë dhe u rikonfirmuan më tej në një Manifest të përditësuar në vitin 2020.
Angazhimi në zhvillimin e metrikave të krahasueshme universale të ESG në vitet e fundit ishte një pasojë logjike e bisedës për të pasur kapitalizmin e palëve të interesuara .
Por viti i kaluar na tregoi gjithashtu se nuk mund të ketë vend për vetëkënaqësi.
Fakti që ne ende shohim shkatërrime të tmerrshme të shkaktuara nga lufta është dëshmi e rreziqeve me të cilat përballemi.
Ndryshimet klimatike gjithnjë e më të përkeqësuara, përhapja e sëmundjeve të tilla si COVID dhe pabarazia sociale në shoqëri vazhdojnë të jenë gjithashtu shenja paralajmëruese. Këto ngjarje dhe tendenca na tregojnë se bota e së nesërmes nuk do të jetë ajo në të cilën jemi rritur dhe me të cilën jemi mësuar.
Në këto kohë përçarëse, puna jonë mbështetet në angazhimin tonë të thellë për të mbështetur një platformë të hapur për të gjithë aktorët e shoqërisë globale për të shprehur opinionet e tyre private ose kolektive. Ne mirëpresim një larmi idesh, të shprehura në frymën e diskursit dhe dialogut respektues. Ne besojmë se dallimet brenda dhe ndërmjet shoqërive mund të kapërcehen dhe se ne mund dhe duhet të përpiqemi për një mesatare të artë.
Së pari, ne kemi për detyrë të shkojmë kundër forcave shpërbërëse të sistemit tonë global. Sigurisht, ka arsye të vlefshme për të vënë në pikëpyetje globalizimin me lirinë ekonomike si shtytësin kryesor.
Që nga mesi i viteve 1990, filluam të paralajmërojmë në botime të ndryshme se globalizimi ishte një thikë me dy tehe. Por ne nuk mund të harrojmë se ne jemi padiskutim të ndërlidhur dhe të ndërvarur si pjesë e një fati të përbashkët. Respekti për bashkëjetesën dhe bashkëpunimin global është parakusht për të mbrojtur planetin tonë të mbushur me njerëz dhe për ta mbrojtur atë nga zhdukja.
Së dyti, ne besojmë se sfidat e mëdha para nesh nuk mund të trajtohen vetëm nga qeveria, biznesi apo shoqëria civile.
Ne kemi nevojë për përpjekje të përbashkëta mbi një bazë të qëndrueshme dhe të orientuar drejt ndikimit. Për këtë arsye, zemra rrahëse e Forumit Ekonomik Botëror janë nismat tona të shumta me shumë palë. Vitin e kaluar, nga puna jonë për klimën dhe natyrën, te angazhimi i mbi 160 kompanive partnere në matjet e ESG, të gjithë zgjedhësit tanë u angazhuan në një mënyrë që nuk e kemi parë kurrë më parë, dhe numri i partnerëve tanë u rrit me 9% pavarësisht pasiguri e madhe lidhur me takimet tona personale.
Së treti, nëse vërtet duam të përmirësojmë gjendjen e botës, duhet të kemi një qasje sistematike.
Ne duhet të pranojmë se çështjet politike, ekonomike, sociale, ekologjike dhe teknologjike sot janë të gjitha të ndërthurura thellë. Nëse vazhdojmë të ndjekim paradigmën e vjetër të qeverisjes dhe të trajtojmë çështjet individualisht, do të kalojmë nga zhgënjimi në zhgënjim. Nismat e synuara mirë që synojnë një fushë problematike pothuajse të gjitha do të dështonin, pasi ato ose do të rezultonin joefektive ose do të çonin në pasoja të padëshiruara diku tjetër. Prandaj, ne duhet të përqafojmë realitetin e udhëheqjes sistematike. Është thelbësore të adresohen të gjitha dimensionet e sfidave globale me të cilat po përballemi.
Së katërti, ne kemi konceptuar nën nocionin e Revolucionit të Katërt Industrial, faktin se shumë zhvillime globale janë të nxitura nga progresi eksponencial në fusha të reja teknologjike.
Këto teknologji paraqesin rreziqe dhe sfida për shoqërinë si dhe për bashkëpunimin global. Megjithatë, ato mund të përdoren gjithashtu për të mirën e njerëzimit, duke ndihmuar në adresimin e shumë prej çështjeve tona më kritike në kujdesin shëndetësor, energjinë dhe bujqësinë, vetëm për të përmendur disa.
Takimi vjetor në Davos 2023 do të ndikojë që përgjegjësitë të mos ngecin në mentalitetin e krizës.
Disa nga tematikat qe trajton ky forum, qe çel siparin e çdo viti te ri jane:
Rivendosja e Madhe, 2021 që përfaqësonte një angazhim për të ndërtuar bashkërisht dhe urgjentisht themelet e sistemit global ekonomik dhe social për një të ardhme më të drejtë, të qëndrueshme dhe më elastike.
Duke punuar së bashku, duke rivendosur besimin, 2022 duhet të krijonte atmosferen e besimit që është vërtet e nevojshme për të përshpejtuar veprimet bashkëpunuese dhe për të adresuar sfidat e shumta me të cilat përballet bota.
Bashkëpunim në një botë të fragmentuar 2023. … përparim në projektet e mëdha të iniciuara nga Forumi, të tilla si: Koalicioni i Novatorëve të Parë për inovacionet klimatike, ose Metrikat e Kapitalizmit të Palëve të Interesuara për matjen e qeverisjes mjedisore, sociale dhe të korporatës (ESG). Iniciativa të tilla kritike, tregojnë se drejtuesit e biznesit janë seriozë në lidhje me “të mbajturin e fjalës” për angazhimin e palëve të interesuara.
Tashmë është bërë e qartë se gjithë bota demokratike, sipas drejtuesve të Forumit duhet adresuar në rrugën e duhur për të ndërtuar një sistem ekonomik më të qëndrueshëm, gjithëpërfshirës dhe më elastik në të ardhmen.
Për ta realizuar një orientim të vendeve, vetë Forumi e adreson thirrjen te mënyra se si lidershipi politik, social, ekonomik, shpirtëror dhe më gjerë se kaq do të gjejë rrugën për ta përshkruar deri te suksesi ende i papërmbushur.
Më poshtë janë të pesë dimensionet e lidershipit kërkohen për të përballuar me sukses kompleksitetin e sfidave të sotme.
Më shumë se kurrë, lidershipit i kërkohet të udhëheqë me shpirt, tru, zemër, muskuj dhe nerva të mirë!
Shpirti: Qëllimi i qartë. Udhëheqësit kanë nevojë për një drejtim të qartë në çdo gjë që ata zgjedhin të bëjnë. Forca shtytëse pas këtij qëllimi mund të rrjedhë nga besimet ose vlerat e thella që ata aspirojnë t’i përmbushin, ose mund të vijë nga një vizion ambicioz që ata kërkojnë të përmbushin. Qëllimi përmbledh ëndrrat e jetës së një lideri dhe arritja e këtij qëllimi i ndihmon ata të përcaktojnë trashëgiminë e tyre duke lënë një ndikim pozitiv në botë.
Truri: Profesionalizëm. Lidershipi kërkon kompetencë dhe aftësi për të përmbushur suksesin në arritjen e qëllimeve. Inteligjenca kontekstuale është gjithashtu thelbësore, veçanërisht tani, pasi ne po jetojmë në një mjedis kaq të ndryshueshëm. Udhëheqësit duhet të zhvillojnë kapacitetin e të menduarit të sistemeve për të parë pamjen e madhe dhe për të lidhur pikat.
Zemra: Pasion dhe dhembshuri. Forca emocionale pas veprimeve ka rëndësi. Shpesh mund të jetë sfiduese për të pasur sukses, sepse pengesat mund t’i largojnë mundësitë. Por me pasion për punën e tyre dhe ndikimin e saj të mundshëm, si dhe me dhembshuri për të tjerët, liderët mund të angazhojnë individë, komunitete dhe institucione pas një përkushtimi bindës për një qëllim të përbashkët.
Muskujt: Këmbëngulja për t’i kthyer idetë në veprim. Udhëheqësit efektivë ofrojnë energji për të nxitur rezultate dhe për të arritur ndikim. Qëllimi, profesionalizmi dhe pasioni mund të shkojnë aq larg vetëm nëse drejtuesit kanë fuqinë dhe këmbënguljen për të zbatuar idetë e tyre dhe për t’i parë ato.
Nerva të mira: Mendësi pozitive. Të gjithë udhëheqësit ndeshen me fatkeqësi, përçarje dhe shumë burime të tjera stresi. Qëndrueshmëria dhe një mentalitet pozitiv janë kritike për të zotëruar situata të tilla dhe për të dalë edhe më të fortë. “Mens sana in corpore sano”, një frazë latine që do të thotë “një mendje e shëndetshme në një trup të shëndoshë” është ndoshta receta më e mirë për elasticitetin pasi thekson fuqinë e mbajtjes së një ekuilibri të shëndetshëm në jetë – mendërisht, fizikisht dhe emocionalisht.
Më poshtë kemi përmbledhur qasjet kryesore që orienton faqja zyrtare e Forumit Ekonomik Botëror për vendet e Ballkanit Perëndimor (BP) duke bërë dhe komentet për të.
Ballkani Perëndimor sipas WE Forum
| Institucionet e BP – Ekonomia informale – Korrupsioni – Pjesëmarrja qytetare – Drejtësia dhe Ligji – Lidershipi – Taksat – Zhvillimi Ekonomik |
Përmirësimi i standardeve të qeverisjes së Ballkanit Perëndimor në nivelet e Bashkimit Evropian do të jetë kyç për anëtarësimin e tyre. Ndërsa vendet në rajon kanë një deficit të madh qeverisjeje në krahasim me vendet anëtare të BE-së, disa kanë bërë përparim. Komisioni Evropian ka përcaktuar se Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, për shembull, kanë bërë përparim të mjaftueshëm për të filluar negociatat e anëtarësimit. Kushtet për bizneset janë shumë të pabarabarta në të gjithë rajonin; Maqedonia e Veriut u rendit e 17-ta në raportin e të bërit biznes të Bankës Botërore 2019, ndërsa Serbia ishte e 44-ta dhe Bosnja dhe Hercegovina ishte e 90-ta. Përveç kësaj, mbizotëron ekonomia informale (gri). |
| Anëtarësimi ne BE i BP – Pjesëmarrja qytetare – Gjeopolitika – Shtetet e BP |
Të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor kanë një “perspektivë të anëtarësimit” në Bashkimin Evropian dhe ndahen në tre faza të ndryshme të progresit. Serbia dhe Mali i Zi kanë filluar negociatat e anëtarësimit, ndërsa Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë iu dha miratimi nga Komisioni Evropian për të filluar negociatat (edhe pse kjo është bllokuar). Kosova dhe Bosnja dhe Hercegovina ndërkohë mbeten disi larg fillimit të negociatave. |
| Siguria ne BP – Gjeopolitika – Perspektiva e te rinjve – Partneret strategjike – Qeverisja globale – Siguria Ndërkombëtare |
Në 20 vitet e fundit, marrëdhëniet politike janë përmirësuar përgjithësisht në Ballkanin Perëndimor. Mali i Zi dhe Kosova u shkëputën nga Serbia, respektivisht në vitin 2006 dhe 2008, pjesërisht falë një ndikimi ndërkombëtar stabilizues (veçanërisht amerikan). Politika dhe konflikti ndërkombëtar tani duket se janë larg mendjes së shumicës së njerëzve në rajon. |
| Demografia e BP – Zhvillimi ekonomik – Fuqia punëtorë dhe punësimi – Perspektiva e te rinjve – Edukimi, Aftësitë dhe Mësimi – Migrimi |
Popullsia në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor ose ka rënë ose ka mbetur në stanjacion për disa dekada tani, për shkak të rënies natyrore (më shumë vdekje sesa lindje) dhe migrimit të jashtëm. |
| Integrimi ekonomik i BP – Tregtia dhe investimet – Gjeo ekonomia – Gjeo politika – Zhvillimi financave – Infrastruktura – Zhvillimi ekonomik – Prodhimi |
Shumica e gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor janë bërë gjithnjë e më të hapur ndaj tregtisë së jashtme dhe investimeve gjatë dy dekadave të fundit. |
| Bashkëpunimi rajonal – Pjesëmarrja qytetare – Qeverisja e afte dhe përgjegjshme – Gjeo ekonomia – Gjeo politika – Perspektiva e te rinjve – Siguria Ndërkombëtare |
Bashkëpunimi rajonal ka qenë një fokus i qasjes strategjike të Bashkimit Evropian ndaj Evropës Juglindore për më shumë se dy dekada. Tani, nismat e bashkëpunimit rajonal që po zhvillohen janë të fokusuara në sigurinë, arsimin, të rinjtë dhe bashkëpunimin shkencor. Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal (i nisur në 2008) dhe Procesi i Berlinit kanë injektuar energji në procesin e integrimit rajonal, i cili ka bërë përparime në të dyja fushat “të buta” (bashkëpunimi me të rinjtë, për shembull) dhe “të vështira” (si bashkëpunimi policor dhe kontrolli i armëve). Veçanërisht, përqindja e të anketuarve që mbështesin bashkëpunimin rajonal është dukshëm më e lartë se ata që mbështesin idenë e anëtarësimit të ardhshëm në BE. |
| Infrastruktura ne BP – Zinxhirët e qarkullimit – Fuqia punëtore dhe punësimi – Zhvillimi ekonomik – Infrastruktura – Gjeo ekonomia – Tregtia dhe investimet |
Ballkani Perëndimor vuan nga një deficit i madh infrastrukturor që është duke u krijuar të paktën dy shekuj. Hekurudhat, për shembull, mbërritën shumë më vonë në rajon sesa në pjesën tjetër të Evropës dhe sapo mbërritën, ato u përhapën relativisht ngadalë. Kjo pengoi zhvillimin ekonomik dhe kontribuoi në një pabarazi në nivelet e të ardhurave me Evropën Perëndimore që ka vazhduar. |
Udhëheqësit kryesorë të sektorit privat dhe publik nga Ballkani Perëndimor tashmë kanë realizuar takime për të identifikuar një sërë nismash kyçe që ndihmojnë në përhapjen e teknologjive dhe modeleve inovative të biznesit në të gjithë rajonin dhe drejtojnë ekosistemet e inovacionit drejt shtigjeve më gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme drejt rritjes. Grupi i Lidershipit përbëhet nga 15 ministra, CEO dhe partnerë kryesorë të ekonomive të Ballkanit Perëndimor dhe do të mbrojë zbatimin e një grupi të synuar aktivitetesh në rajon, në bashkëpunim me BE-në dhe institucione të tjera ndërkombëtare. Bazuar në diskutimin e Grupit të Lidershipit, Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal do të krijojë grupe pune të dedikuara me aktorë shtesë të sektorit publik dhe privat, si dhe partnerë ndërkombëtarë dhe institucione financuese. Të gjithë anëtarët e Grupit të Lidershipit shprehen për përkushtim të fortë ndaj kësaj nisme dhe potencialit të rajonit dhe janë të gatshëm të mbështesin një ose më shumë grupe pune. Por, realisht informimi dhe ndërgjegjësimi i publikut shqiptar për këtë qasje është dubluar dhe mbuluar nga hijet që lëshojnë aktualisht të tjera organizime që nuk janë në të njëjtën qasje të plotë me këto parime dhe formate të përmendura më lart.
Nisur nga ky moment i mbajtjes së Forumit nevojitet një vëmendje më e madhe e orientimit të vëmendjes së shoqërisë drejt këtyre parimeve dhe qasjeve që munden të shërben si pika reference për matjen e përgjegjshmërisë politike dhe financiare të lidershipit aktual.