Analiza e progresit të Shqipërisë në lidhje me monitorimin dhe zbatimin e fondeve të BE-së është thelbësore për të kuptuar sfidat dhe për të identifikuar mundësitë për përmirësim. Në bazë të informacionit të paraqitur dhe burimeve të ofruara, vijon një analizë e strukturuar mbi këtë çështje.
1. Progresi i dobët në menaxhimin e fondeve të BE-së
Raporti i BE-së:
Komisioni Europian ka theksuar përmirësimet e kufizuara të Shqipërisë në menaxhimin e fondeve të BE-së, duke nënvizuar nevojën për monitorim më të mirë dhe zbatim më efektiv.
Problem kyç: Mungesa e kapaciteteve institucionale dhe një strukturë monitoruese e fragmentuar.
2. Roli i SASPAC dhe institucioneve të tjera në varësi të Kryeministrit
SASPAC (Agjencia e Standardizimit dhe Përputhshmërisë për Programet e Ndihmës nga BE-ja):
Krijuar në fund të vitit 2021 me qëllim përmirësimin e menaxhimit dhe koordinimit të projekteve të financuara nga BE-ja.
Sfida kryesore: Ende në faza fillestare të funksionimit, ku mungesa e burimeve njerëzore dhe teknike mbetet pengesë kryesore.
Institucione të tjera:
Nga 25 institucionet në varësi të Kryeministrit, disa luajnë role kyçe në zbatimin e projekteve të financuara nga BE-ja, por mungesa e koordinimit dhe transparencës dobëson performancën e përgjithshme.
3. Financimi i BE-së për Shqipërinë
Prioritetet e financimit
Sektorët kyç: bujqësia, zhvillimi rural, dhe projektet infrastrukturore. Sipas burimeve:
BE-ja financon projektet organike dhe zhvillimin e zonave rurale (EURACTIV).
Projekte të mëdha infrastrukturore mbështeten nga WBIF (Western Balkans Investment Framework).
Performanca e Shqipërisë:
Raportet (WBIF) tregojnë se Shqipëria ka përfituar fonde të konsiderueshme, por zbatimi mbetet problematik. P.sh.:
Projekte të financuara për bujqësinë dhe zhvillimin rural shpesh hasin mungesë interesimi nga bizneset e vogla dhe fermerët (WallStreet.al).
Përthithja e fondeve është më e ulët për shkak të kapaciteteve të ulëta të përgatitjes së projekteve.
4. Problematikat kryesore
1. Kapacitetet e kufizuara institucionale:
Mungesa e stafit të specializuar dhe ekspertizës teknike për të përgatitur dhe zbatuar projektet.
Dështimi për të përcaktuar qartë përgjegjësitë midis institucioneve të ndryshme.
2. Transparenca dhe llogaridhënia:
Monitorimi i dobët i fondeve krijon hapësirë për mungesë transparence dhe përdorim joefektiv të fondeve.
3. Ndërgjegjësimi i ulët i publikut:
Shumë biznese dhe individë nuk janë të informuar për grantet dhe mundësitë e financimit nga BE-ja.
5. Mundësitë për përmirësim
1. Rritja e kapaciteteve institucionale:
Trajnime për stafin e agjencive si SASPAC dhe ministrive përkatëse për të forcuar aftësitë teknike dhe administrative.
2. Teknologji për monitorim:
Implementimi i sistemeve digjitale për monitorimin dhe raportimin e fondeve në kohë reale.
3. Ndërgjegjësimi publik:
Fushata për të promovuar grantet dhe financimet e BE-së për bizneset e vogla dhe fermerët.
4. Përmirësimi i procesit të koordinimit:
Krijimi i një strukture të qendërzuar për menaxhimin e fondeve të BE-së për të shmangur mbivendosjet dhe keqkoordinimin.
Shqipëria ka një potencial të madh për të përfituar nga fondet e BE-së, por progresi i saj pengohet nga dobësitë strukturore dhe institucionale. Për të maksimizuar përfitimet, kërkohet një strategji e qartë që përfshin përmirësimin e kapaciteteve institucionale, transparencës dhe ndërgjegjësimit të publikut. Një qasje më e koordinuar dhe monitorimi i fortë janë thelbësore për të siguruar që fondet të përdoren në mënyrë efektive për zhvillimin e vendit.