A e keni menduar ndonjëherë si do të duket Shqipëria pas 10 vitesh?A do të jetë një vend i zhvilluar dhe i integruar në BE, apo do të vazhdojë të përballet me të njëjtat sfida që e kanë ndjekur prej dekadash?Për të kuptuar më mirë të ardhmen e Shqipërisë, le të analizojmë disa faktorë kyç që mund ta çojnë vendin drejt suksesit ose drejt stagnimit.
1. Aftësitë e lidershipit dhe vendimmarrja politike
Lidershipi politik ka një ndikim të drejtpërdrejtë në ecurinë e vendit. Mirëpo, politikanët shqiptarë shpesh premtojnë ndryshime të mëdha, por sa prej tyre janë bërë realitet?
Shqipëria ka pasur një histori të gjatë të udhëheqjes me qasje afatshkurtra dhe të lidhura me interesa politike dhe ekonomike të ngushta. Nëse lidershipi i ardhshëm do të jetë i orientuar drejt reformave të qëndrueshme dhe të thella, atëherë vendi mund të përparojë në integrimin evropian, stabilitetin ekonomik dhe forcimin e institucioneve.
🔹 Skenari Optimist. Nëse politika shqiptare arrin të prodhojë udhëheqës me vizion dhe integritet, atëherë do të ketë përmirësime në sundimin e ligjit, tërheqjen e investimeve dhe një ekonomi më të qëndrueshme. Institucionet do të funksionojnë më mirë dhe vendi do të bëhet më tërheqës për investitorët dhe qytetarët e tij.🔹 Skenari Pesimist. Nëse vazhdon polarizimi politik dhe mungesa e lidershipit efektiv, Shqipëria do të mbetet e ekspozuar ndaj krizave politike dhe ekonomike. Politika do të jetë e njëjtë, me korrupsion, premtime boshe dhe mungesë reformash të qëndrueshme, atëherë stagnimi do të vazhdojë dhe zhgënjimi i qytetarëve do të rritet.
2. Niveli i arsimit dhe kapitali njerëzor
Nëse sot një i ri shqiptar diplomohet, sa shanse ka ai për të gjetur një punë të mirë në vendin e tij?
Më e rëndësishmja, a e ka marrë ai edukimin e duhur për t’u përshtatur me një ekonomi globale?
Sistemi arsimor në Shqipëri ka nevojë për reformim të thellë për të qenë në gjendje të prodhojë një fuqi punëtore të aftë dhe konkurruese. Aktualisht, vendi përballet me një nivel të ulët të kërkimit shkencor, mungesë të lidhjes mes arsimit dhe tregut të punës, si dhe largim masiv të trurit (brain drain).
🔹 Skenari Optimist. Nëse investohet në modernizimin e arsimit, integrimin e teknologjisë dhe përmirësimin e cilësisë së edukimit profesional, Shqipëria mund të bëhet më konkurruese në tregun ndërkombëtar të punës dhe të rrisë produktivitetin e saj. Shqipëria do të mund të përgatisë profesionistë të aftë që mund të ndihmojnë në zhvillimin e vendit. Teknologjia dhe inovacioni mund të jenë sektorë të rinj strategjikë.🔹 Skenari Pesimist. Nëse nuk ndryshohet modeli aktual arsimor, vendi do të vazhdojë të humbasë kapitalin e tij më të çmuar, të rinjtë e arsimuar. Nëse vazhdon ikja e trurit, atëherë vendi do të mbetet me një fuqi punëtore të pakualifikuar dhe pa aftësitë e duhura për të konkurruar në tregun evropian.
3. Zbatimi i ligjit dhe sundimi i së drejtës
Një sistem i fortë ligjor është thelbësor për të garantuar një ekonomi të qëndrueshme dhe një mjedis politik të stabilizuar. Shqipëria ka ndërmarrë reforma në drejtësi, por ka ende sfida të mëdha në ekzekutimin e ligjit dhe në luftën kundër korrupsionit.
🔹 Skenari Optimist. Nëse SPAK dhe institucionet e drejtësisë arrijnë të zbatojnë ligjin në mënyrë të paanshme dhe të luftojnë korrupsionin në nivelet më të larta, besimi tek institucionet do të rritet dhe investimet e huaja do të vijnë në rritje.🔹 Skenari Pesimist. Nëse ligji vazhdon të zbatohet në mënyrë selektive dhe korrupsioni mbetet një problem i përhapur, Shqipëria do të vazhdojë të përballet me pasiguri ligjore dhe stagnim ekonomik.
4. Niveli i korrupsionit dhe efikasiteti i administratës publike
Shqipëria renditet ende lart në indeksin e korrupsionit, gjë që ndikon negativisht në administratën publike, në konkurrencën ekonomike dhe në besimin e qytetarëve tek shteti. Nëse korrupsioni nuk frenohet, çdo përpjekje për reforma do të mbetet e paplotë.
🔹 Skenari Optimist. Nëse institucionet shtetërore bëhen më transparente dhe zbatimi i ligjit forcohet, korrupsioni mund të reduktohet gradualisht, duke krijuar një klimë më të favorshme për zhvillim ekonomik.🔹 Skenari Pesimist. Nëse korrupsioni vazhdon të jetë një praktikë e zakonshme, do të krijojë një rreth vicioz ku investitorët largohen dhe qytetarët humbasin besimin tek shteti.
5. Efektiviteti i alokimit të burimeve dhe politikat ekonomike
A mund të jetë Shqipëria një vend me ekonomi të fortë, apo do të mbetet e varur nga flukset e parave nga remitancat, parajsat fiskale dhe sektori i ndërtimit e turizmit?
Një ekonomi e qëndrueshme kërkon që burimet natyrore dhe financiare të përdoren në mënyrë strategjike. Shqipëria ka potencial të madh në sektorë si turizmi, bujqësia dhe energjia e rinovueshme, por shpeshherë ka pasur keqmenaxhim dhe mungesë strategjie afatgjatë.
🔹 Skenari Optimist. Nëse qeveria përqendrohet në zhvillimin e sektorëve prioritarë dhe krijon një mjedis të favorshëm për bizneset, ekonomia shqiptare mund të diversifikohet dhe të rritet me ritme më të larta.🔹 Skenari Pesimist. Nëse mbështetja e qeverisë për bizneset mbetet selektive dhe ekonomia vazhdon të varet nga remitancat, turizmi dhe ndërtimi, vendi do të përballet me kriza periodike.
6. Hapja ndaj tregjeve të jashtme dhe varësia ekonomike
Shqipëria është një vend i vogël dhe nuk mund të mbijetojë gjatëpa tregti dhe bashkëpunim ndërkombëtar. Megjithatë, varësia nga një numër i kufizuar partnerësh ekonomikë e bën vendin të ekspozuar ndaj krizave globale.
🔹 Skenari Optimist. Nëse Shqipëria arrin të integrohet më thellësisht në tregjet e BE-së dhe të diversifikojë partnerët e saj tregtarë, ekonomia do të bëhet më e qëndrueshme.🔹 Skenari Pesimist. Nëse vendi mbetet i varur nga një ose dy tregje kryesore dhe nuk arrin të zhvillojë zinxhirë të fortë të vlerës, ai do të jetë më i ekspozuar ndaj krizave të jashtme.
7. Vendosmëria dhe karakteri i drejtuesve politikë
Politikanët kanë një rol vendimtar në formësimin e të ardhmes së Shqipërisë. Për të pasur një zhvillim të qëndrueshëm, ata duhet të demonstrojnë vendosmëri dhe përgjegjshmëri për interesin publik.
🔹 Skenari Optimist. Nëse brezi i ri i politikanëve sjell një frymë të re dhe prioritizon interesin kombëtar mbi interesat partiake, Shqipëria mund të hyjë në një epokë të re të zhvillimit.🔹 Skenari Pesimist. Nëse politikanët vazhdojnë të veprojnë mbi baza klienteliste dhe partiake, reformat do të ngecin dhe vendi do të mbetet në një cikël stagnimi.
E ardhmja nuk është e shkruar, por ajo do të varet nga vendimet që do të merren sot. Shqipëria ka potencialin të bëhet një vend me ekonomi të fortë, institucione të qëndrueshme dhe një shoqëri të mirëarsimuar, por ky skenar kërkon punë të madhe dhe reforma të guximshme. Nëse këto nuk ndodhin, atëherë vendi mund të mbetet peng i të njëjtave probleme që e kanë ndjekur për dekada.
Reformat e bëra der më sot kanë përcaktuar drejtimin e vendit në dekadën që jemi, ndësa viti 2025 duhet të bëjë zgjedhja të qartë duke ju përgjigjur pyetjes:
– Do të guxojë Shqipëria të ndryshojë, apo do të mbetet në vendnumëro?
Përgjigja jonë: Duhet guxuar të zgjidhet një e ardhme që varet nga reformat dhe zbatimi i ligjit.