Sfida e Transparencës dhe Llogaridhënies në menaxhimin e fondeve të BE-së për Shqipërinë

Shqipëria ka marrë një parafinancim prej 64.5 milionë eurosh në kuadër të Mekanizmit për Reforma dhe Rritje të Bashkimit Evropian, që është pjesë e Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor. Ky mekanizëm synon të mbështesë rajonin në përshpejtimin e konvergjencës socio-ekonomike me BE-në dhe të hapë rrugën për anëtarësimin e tij në BE.
Detajet e parafinancimit janë:
1. Fondi 30 milionë euro kredi koncesionare jepet si mbështetje për buxhetin e shtetit, që do të përdoren për zbatimin e reformave në kuadër të Agjendës së Reformave të Shqipërisë.Këto fonde janë borxh që do të duhet të paguhen në të ardhmen nga qytetarët.
2. Fondi 34.5 milionë euro do të përdoret për investime në infrastrukturë, duke kaluar përmes Kornizës së Investimeve të Ballkanit Perëndimor (WBIF).

Qëllimet e mekanizmit dhe mbështetjeja nga BE synojnë përforcimin e shtetit të së drejtës, zhvillimin e infrastrukturës, si dhe mbështetje për ekonominë e gjelbër, kapitalin njerëzor dhe sektorin privat. Pjesa tjetër e planit është të mundësojë rritjen e qëndrueshme dhe kohezionin social, për t’i hapur rrugën Shqipërisë për t’u bashkuar me tregun unik të BE-së.
Këto fonde do të përdoren nga qeveria për të financuar politikat dhe projektet e përcaktuara në kuadër të Agjendës së Reformave dhe Mekanizmit për Reforma dhe Rritje. Megjithatë, këtu lind një sfidë e madhe: transparenca dhe llogaridhënia. Në një mjedis ku transparenca dhe llogaridhënia janë të kufizuara, është thelbësore që mekanizmat e monitorimit dhe kontrollit të forcohen për të siguruar që fondet përdoren për të arritur objektivat e deklaruara dhe për të siguruar përfitime reale për qytetarët. Përndryshe, mund të humbet mundësia për të nxjerrë përfitimet e plota nga këto investime dhe mund të bëhet një tjetër mundësi për abuzime dhe menaxhim të dobët të fondeve publike.
Parafinancimi prej 64.5 milionë eurosh që Shqipëria ka marrë nga Bashkimi Evropian do të ketë disa përfitime indirekte për qytetarët shqiptarë, që mund të përkthehen në përmirësime të jetesës dhe mundësi të reja. Megjithatë, këto përfitime nuk do të ndodhin menjëherë dhe do të varen nga implementimi i reformave të planifikuara.
Disa mundësi që mund të ndikojnë direkt në xhepat e qytetarëve në të ardhmen janë:
–  Përmirësimi i Infrastrukturës. Pjesa e granteve dhe kredive për investime në infrastrukturë mund të çojë në ndërtimin e rrugëve të reja, përmirësimin e transportit publik dhe krijimin e kushteve më të mira për zhvillimin e bizneseve. Kjo mund të sjellë një rritje të efikasitetit të tregjeve dhe uljen e kostove të transportit për individët dhe bizneset.
–  Zhvillimi i ekonomisë së gjelbër dhe energjisë rinovueshme. Përmes investimeve në energjinë e rinovueshme, mund të ulën kostot e energjisë për qytetarët, duke krijuar mundësi për furnizim me energji më të lirë dhe të qëndrueshme.
Po ashtu, zhvillimi i ekonomisë së gjelbër mund të sjellë mundësi të reja punësimi në sektorë si energjia diellore, eolike dhe menaxhimi i mbetjeve.
–  Përmirësimi i kapaciteteve të sektorit privat. Mbështetja për sektorin privat mund të çojë në krijimin e mundësive të reja punësimi dhe zhvillimin e bizneseve, që do të sjellë mundësi më të mira për qytetarët, përfshirë paga më të larta dhe mundësi për avancim në karrierë. Kjo mund të ndikojë gjithashtu në uljen e papunësisë dhe krijimin e një tregu më konkurrues, që sjell përfitime për konsumatorët dhe punonjësit.
–  Rritja e shërbimeve dhe shteti i së drejtës. Përmirësimi i shtetit të së drejtës dhe forcimi i institucioneve të ligjit mund të çojnë në uljen e korrupsionit dhe krijimin e një mjedisi më të besueshëm për bizneset dhe individët. Kjo mund të përkthehet në një sistem tatimor më të drejtë dhe një administratë më efikase, që do të ndihmojë qytetarët të paguajnë më pak taksa të panevojshme dhe të përfitojnë shërbime publike më të mira.

Në përgjithësi, këto reforma dhe investime do të ndikojnë në përmirësimin e kushteve ekonomike dhe sociale në Shqipëri. Megjithatë, përfitimet e drejtpërdrejta në xhepat e qytetarëve do të varen nga mënyra se si këto reforma realizohen dhe zbatohen, si dhe sa shpejt implementohen ato në jetën e përditshme.
Shqipëria ka mundësi të marrë deri në 922.1 milionë euro deri në vitin 2027 nga Mekanizmi i Reformës dhe Rritjes, nëse përmbush kriteret për reforma në shtetin e së drejtës, energjinë e rinovueshme, ekonominë digjitale, zhvillimin e kapitalit njerëzor dhe të sektorit privat. Pagesat e ardhshme do të realizohen pas përfundimit të fazave të reformës, në përputhje me Agjendën e Reformave.
Ky parafinancim është një sinjal pozitiv, por mbetet për të parë se si do të zhvillohet angazhimi i Shqipërisë në realizimin e reformave dhe në plotësimin e kushteve për anëtarësimin në BE.