Përgjegjësia është individuale, por dëmi është kolektiv

Përgjegjësia individuale për shkeljen e ligjit është një parim themelor i çdo rendi juridik dhe një element thelbësor i drejtësisë. Ky parim synon të sigurojë se çdo individ, përfshirë zyrtarët publikë të lartë si ministrat, do të mbajë përgjegjësi personale për veprimet e tij që bien ndesh me normat ligjore. Kjo është e domosdoshme, pasi vetëm nëse çdo individ përballohet me pasojat e veprimeve të tij, mund të ruhet rendi dhe drejtësia në një shoqëri. Ministrat, ashtu si çdo qytetar tjetër, duhet të përgjigjen për shkeljet e mundshme të ligjit, duke qenë se ligji është një barazues universal dhe çdo akt i kundërligjshëm, qoftë ai abuzim me pushtetin apo injorim i rregullave, kërkon ndëshkim. Ky është një parim i drejtësisë së pastër, ku përgjegjësia është e lidhur drejtpërdrejt me aktet e ndërmarra, dhe askush nuk mund të shpëtojë nga pasojat e ligjit, pavarësisht nga pozita e tij.

Në anën tjetër, ministrat kanë një ndikim të drejtpërdrejtë dhe të ndjeshëm në jetën e qytetarëve përmes vendimeve që marrin dhe politikave që zbatojnë. Çdo gabim apo keqvendimmarrje nga një ministër ka pasoja të shtrira dhe të përbashkëta, të cilat mund të prekin jo vetëm individin që ka bërë gabimin, por gjithashtu dhe shumë shtresa të tjera të shoqërisë. Dëmet që shkaktohen janë shpesh të natyrës kolektive, ku shteti dhe shoqëria në tërësi përballen me pasojat. Një politikë e gabuar ekonomike, për shembull, mund të rrisë pabarazitë, të përkeqësojë gjendjen ekonomike të shtetit, dhe të ndikojë negativisht në zhvillimin e sektorëve kryesorë të ekonomisë. Ky lloj dëmimi, edhe pse shkaktuar nga një individ në një pozicion të lartë, është përmasa e një dëmi kolektiv që ndikon të gjithë qytetarët. Për këtë arsye, ministri duhet të mbajë përgjegjësi jo vetëm për veprimet e tij, por edhe për pasojat që ato sjellin për të gjithë shoqërinë.

Përgjegjësia individuale për shkeljen e ligjit dhe dëmi kolektiv që mund të shkaktohet nga ministrat merr një kuptim më të thellë kur përfshihet mbështetje politike dhe kontrolli i drejtësisë, sidomos në një kontekst si ai i Shqipërisë, një demokraci e brishtë dhe e mbajtur ende nën ndikimin e fortë të lidershipit politik. Ky është një element kyç që ndihmon në kuptimin e kufizimeve dhe sfidave të qeverisjes së mirë dhe të rendit juridik në shtete me sisteme demokratike të zhvilluara, por që nuk janë ende të konsoliduara.

Në një shtet si Shqipëria, ku lidershipet politike shpesh mbajnë një ndikim të madh mbi të gjithë proceset politike dhe ligjore, ndarja mes përgjegjësisë individuale dhe dëmit kolektiv mund të jetë më e vështirë të arrihet. Kjo për shkak të mbështetjes politike që mund të ushtrohet për të mbrojtur ministrat ose figura të tjera të pushtetit, duke e bërë më të vështirë që ata të mbajnë përgjegjësi për shkeljet e mundshme të ligjit. Në këto kushte, politika dhe drejtësia shpesh ngatërrohen, dhe mund të krijohet një atmosferë ku ligji nuk zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjithë, veçanërisht për ata që janë të mbrojtur nga struktura politike.

Përveç kësaj, kontrolli i drejtësisë është një element kyç në garantimin e funksionimit të një sistemi demokratik të shëndetshëm. Në Shqipëri, ku pavarësia e sistemit gjyqësor shpesh është në pikëpyetje, kjo mund të shkaktojë që figura politike, përfshirë ministrat, të ndihen të paprekshëm nga ndëshkimet ligjore. Një drejtësi e varur nga ndikimet politike do të thotë se proceset gjyqësore nuk janë të drejta dhe të paanshme, duke u dhënë mundësi të mëdha për abuzime me pushtetin. Në këto kushte, çdo dëm që shkaktohet nga veprimet e një ministri apo ndonjë figure tjetër të pushtetit mund të mos gjendet nëpërmjet mekanizmave të drejtësisë, pasi këta mekanizma mund të jenë të penguar nga ndikimet politike.

Në një sistem të tillë, mbështetja politike për një ministër mund të bëjë që ai të mos ndëshkohet për gabimet e tij, përkundrazi, mund të mbrojë pozitat dhe vendimet e tij për të ruajtur autoritetin dhe pushtetin e tij. Kjo mund të shkaktojë një cikël të vazhdueshëm abuzimi me pushtetin dhe mbrojtjeje nga drejtësia, duke sjellë pasoja të rënda për shoqërinë dhe ekonominë. Ministri që nuk përballet me pasojat e veprimeve të tij do të vazhdojë të bëjë vendime të gabuara që dëmtojnë interesin publik, ndërkohë që qytetarët mbeten të papërgjegjshëm për këto gabime.

Për këtë arsye, është thelbësore që të ketë një sistem të fortë kontrolli, pavarësi të drejtësisë dhe mekanizma të mbikëqyrjes që të sigurojnë që asnjë figurë politike, përfshirë ministrat, të mos jetë i paprekshëm nga pasojat e veprimeve të tij. Ky kontroll duhet të jetë i paanshëm dhe të mundësojë që ligji të zbatohet pa ndikuar nga faktori politik. Për më tepër, është e nevojshme që politikanët dhe zyrtarët të kenë një kuptim të qartë se pushteti që ata ushtrojnë është i mbështetur në përgjegjshmëri dhe llogaridhënie, dhe se dështimi për të respektuar këto parime mund të sjellë pasoja të rënda, jo vetëm për individët, por për të gjithë shoqërinë. Kjo është një sfidë që kërkon një angazhim të fortë nga shoqëria civile, opozita dhe organet e drejtësisë për të siguruar një demokraci të qëndrueshme dhe të shëndetshme.