Nevoja për financim në bujqësinë shqiptare dhe përmbushja gjatë 2021 – 2025

Bujqësia është një nga sektorët kryesorë të ekonomisë shqiptare, duke punësuar mbi 35% të popullsisë dhe duke kontribuar me rreth 18% në PBB. Megjithatë, ky sektor përballet me mungesë financimi, teknologji të vjetruara dhe një strukturë të fragmentuar të fermave. Për të siguruar zhvillim të qëndrueshëm dhe konkurrueshmëri në tregjet ndërkombëtare, Shqipëria duhet të rrisë mbështetjen financiare për fermerët, blegtorinë, bletarinë, peshkimin dhe degët e tjera të bujqësisë.
Situata aktualisht
Numri i fermerëve. Rreth 280,000 ferma, por vetëm 97,000 janë formalë.
Sipërfaqja mesatare e fermave. 1.2 ha (shumë e vogël krahasuar me BE-në).
Mbështetja financiare. Vetëm 40-50 milionë € në vit nga qeveria, që përkthehet në rreth 500 € për fermer formal, shumë më e ulët se në rajon.
Krahasimi rajonal
Shqipëria. 40-50 milionë € financim total.
Kosova. 70 milionë €
Maqedonia e Veriut. 150 milionë €.
Serbia. 400 milionë €.
Nevoja për financim sipas degëve
Bujqësia (Drithërat, Frutikultura, Perimet, Vreshtaria, Medicinalet)
Sipërfaqja e punueshme. 695,000 ha, por vetëm 420,000 ha përdoren aktivisht.
Problemet kryesore. Mekanizim i ulët, mungesë magazinimi dhe përpunimi, infrastruktura e dobët.
Nevoja për financim. 400-650 milionë € në vit për:
✅ Investime në makineri dhe mekanizim.
✅ Shtim të sipërfaqeve të kultivuara.
✅ Ndërtim magazinash dhe fabrika përpunimi.
✅ Subvencione për plehra dhe fara cilësore.

Blegtoria (Lopë, Dele, Dhi, Derra, Shpendë)
Numri i krerëve në 2023
Gjedhë. 263,385 krerë
Dele. 1,206,206 krerë
Dhi. 640,242 krerë
Derra. 114,833 krerë
Problemet kryesore janë ushqyerje e dobët, mungesë staneve moderne, treg i paformalizuar.

Nevoja për financim. 300-600 milionë € në vit për:
✅ Modernizim të stallave dhe objekteve të prodhimit.
✅ Subvencione për qumësht dhe mish.
✅ Përmirësim të kullotave dhe infrastrukturës veterinare.
✅ Certifikim për eksport në BE dhe tregje të tjera.

Bletaria
Numri i koshereve. 350,000 me 10,000 bletarë aktivë.
Problemet kryesore janë dëmtimi nga pesticidet, mungesa e certifikimit për eksport, prodhim i ulët mesatar për kosherë.
Nevoja për financim. 20-35 milionë € në vit për:
✅ Mbështetje për rritjen e numrit të koshereve.
✅ Përmirësim të cilësisë dhe certifikim për eksport.
✅ Subvencione për ruajtjen e shëndetit të bletëve.

Peshkimi dhe Akuakultura
Numri i peshkatarëve. 3,500-4,000, me 600 anije peshkimi.
Problemet kryesore janë flota e vjetruar, mungesa e frigoriferëve për ruajtje, sektor i paformalizuar.
Nevoja për financim. 50-70 milionë € në vit për:
✅ Modernizim të flotës së peshkimit.
✅ Ndërtim i porteve dhe objekteve për ruajtje.
✅ Zhvillim i akuakulturës dhe përpunimit të peshkut.

4. Përmbledhje e nevojës totale për financim

Sektori i bujqësisë	Nevoja për financim (në €)
Bujqësia (Drithëra, Perime, Fruta, Vreshta, Medicinale)	400 – 650 milionë €
Blegtoria (Lopë, Dele, Dhi, Derra, Shpendë)	300 – 600 milionë €
Bletaria	20 – 35 milionë €
Peshkimi dhe Akuakultura	50 – 70 milionë €
Total	1 – 1.8 miliardë € në vit

 Krahasimi me financimin aktual
Financimi aktual (2025). 40-50 milionë €.
Nevoja reale. 1-1.8 miliardë € në vit.
Diferenca. Shqipëria financon vetëm 2-5% të nevojës minimale për sektorin agro-peshkatar.

Si mund të plotësohet kjo mungesë?
Për të adresuar mungesën e financimit në sektorin e bujqësisë në Shqipëri, janë propozuar disa masa kyçe. Më poshtë paraqitet një analizë e secilës masë, duke përfshirë faktet dhe situatën aktuale:
a. Rritja e Buxhetit të Shtetit për Bujqësinë
Propozimi. Rritja e financimit për bujqësinë nga 0.3% e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) në 2-3%, në përputhje me praktikat e vendeve të rajonit.
Aktualisht, bujqësia në Shqipëri përfiton rreth 0.6% të PBB-së nga buxheti i shtetit, një përqindje ende më e ulët krahasuar me vendet fqinje. Megjithatë, nuk ka të dhëna të fundit që tregojnë për një rritje të ndjeshme të këtij financimi në vitet e fundit.
b. Përdorimi efektiv i fondeve IPARD nga BE
Propozimi. Shfrytëzimi i plotë i mbi 146 milionë eurove të disponueshme nga programi IPARD III (2021-2027) për zhvillimin e bujqësisë.
Aktualisht, Zyra Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) ka zbuluar skema korruptive në shpërndarjen e fondeve IPARD në Shqipëri. Sipas raportit të vitit 2024, aplikantëve u kërkohej të paguanin një pjesë të konsiderueshme të grantit të tyre tek kompani konsulence lokale, dhe në disa raste, kontratat janë dhënë pa konkurrencë ose përmes konkurseve të manipuluara. Këto parregullsi kanë çuar në rekomandimin për pezullimin e 33 milionë eurove nga financimi i IPARD II dhe parandalimin e 112 milionë eurove të financimit të ardhshëm deri në vendosjen e masave korrigjuese.
c. Skema të reja të kreditimit për Fermerët
Propozimi. Ofrimi i kredive me interesa të ulëta (0-2%) për të ndihmuar fermerët në investime për mekanizim dhe infrastrukturë.
Në vitin 2025, qeveria dhe Banka e Shqipërisë prezantuan një program prej 25 miliardë lekësh për të nxitur kreditimin në sektorin e bujqësisë. Ky program synon të ofrojë kredi bankare për bizneset e vogla dhe të mesme me norma interesi nga 2-3.5%, ndërsa qeveria do të jetë garantore e huasë, duke mbuluar 70% të principalit të kredisë përmes garancisë sovrane.
d. Lehtësira Fiskale për fermerët
Premtimi Ulja e TVSH-së për makineritë bujqësore dhe lëndët e para, si dhe heqja e akcizës për karburantin bujqësor.

Situata aktuale:
TVSH zero për makineritë bujqësore dhe pajisjet e peshkimit.
TVSH dhe taksa doganore të reduktuara për pajisjet e peshkimit.
Regjistrimi dhe vaksinimi i blegtorisë pa tarifa.
Tatim fitimi 5% për Shoqëritë e Bashkëpunimit Bujqësor dhe sektorin IT.
Gazoil pa akcizë dhe taksë karboni për anijet e peshkimit.
Këto masa ndihmojnë në uljen e kostove për fermerët dhe peshkatarët, por ndikimi i tyre në rritjen e prodhimit dhe eksporteve duhet vlerësuar më tej.
Pra, shihet se ndërsa janë ndërmarrë disa hapa për të adresuar mungesën e financimit në bujqësi, sfidat kryesore mbeten në zbatimin efektiv të politikave dhe në luftën kundër korrupsionit, veçanërisht në menaxhimin e fondeve të BE-së.
Është thelbësore që institucionet përkatëse të forcojnë mekanizmat e kontrollit dhe transparencës për të siguruar që fondet dhe lehtësirat e ofruara të arrijnë te fermerët në nevojë dhe të kontribuojnë në zhvillimin e qëndrueshëm të sektorit bujqësor në Shqipëri.

Shqipëria ka potencial të madh për të zhvilluar sektorin agro-peshkatar, por mungesa e financimit është një pengesë serioze. Për të konkurruar me vendet e rajonit dhe për të rritur eksportet, duhet një rritje e ndjeshme e mbështetjes financiare, nga 40 milionë € aktualisht në të paktën 1 miliard € në vit.
Nëse Shqipëria investon në mënyrë të strukturuar në bujqësi dhe peshkim, kjo jo vetëm që do të forcojë ekonominë rurale, por do të ulë varësinë nga importet dhe do të krijojë vende të reja pune në sektorin agro-industrial.
Qeveria dhe Banka e Shqipërisë kanë prezantuar një program të ri prej 25 miliardë lekësh (~250 milionë €) për të mbështetur kreditimin e bujqësisë. Ky program synon të lehtësojë aksesin e fermerëve dhe agrobizneseve në financim përmes normave të ulëta të interesit (2-3.5%) dhe garancisë sovrane që mbulon 70% të principalit të kredisë.
Më lart, vlerësuam se bujqësia shqiptare ka nevojë për 1-1.8 miliardë € në vit për të qenë konkurruese me rajonin. Kjo shifër përfshin:

• Bujqësinë (drithëra, fruta, perime, medicinalet, vreshtari, etj.) → 400-650 milionë €/vit.
• Blegtorinë (lopë, dele, dhi, derra, shpendë, etj.) → 300-600 milionë €/vit.
• Bletarinë → 20-35 milionë €/vit.
• Peshkimin dhe akuakulturën → 50-70 milionë €/vit.

Krahasuar me këtë nevojë, programi i qeverisë dhe Bankës së Shqipërisë për kreditim të butë me 250 milionë € përbën vetëm 14-25% të financimit të kërkuar për sektorin. Kjo do të thotë se edhe pse është një hap pozitiv, nuk është i mjaftueshëm për një transformim të plotë të bujqësisë.
Avantazhet kryesore të Programit janë:
✅ Norma të ulëta të interesit (2-3.5%) → Më të favorshme se kreditë e zakonshme të bankave për fermerët, të cilat zakonisht janë mbi 6-8%.
✅ Garanci sovrane për 70% të kredisë → Ul ndjeshëm kërkesën për kolateral, duke i dhënë më shumë mundësi fermerëve të aplikojnë.
✅ Inkurajon bankat të japin kredi → Duke ulur rrezikun e humbjeve, bankat mund të jenë më të hapura për të financuar sektorin bujqësor.
✅ Mbështet bizneset e vogla dhe të mesme → Kjo është e rëndësishme pasi shumica e fermave shqiptare janë të vogla dhe kanë vështirësi për të marrë kredi.

 Sfida dhe problemet e mundshme janë:
⚠ Kapaciteti i ulët i absorbimit nga fermerët → Shumë fermerë janë informalë ose nuk kanë dokumentacion të plotë për të përfituar kredi.
⚠ Bankat mund të vazhdojnë të jenë të kujdesshme → Edhe pse qeveria ofron garanci, bankat ende mund të jenë të ngurta për shkak të rrezikut të lartë në sektorin bujqësor.
⚠ Përdorimi i fondeve për investime të qëndrueshme → Ka rrezik që një pjesë e fondeve të mos përdoret për projekte afatgjata të qëndrueshme, por për mbulimin e shpenzimeve të përditshme të fermave.
⚠ Programi është afatshkurtër → Nuk përmendet nëse ky financim do të përsëritet çdo vit apo është një masë e përkohshme.

4. Krahasimi me Modelet rajonale dhe Evropiane

Vendi	Mbështetja Financiare për Bujqësinë (në €/vit)	Pjesa e bujqësisë në PBB
Serbia	400 milionë €	6%
Maqedonia e Veriut	150 milionë €	10%
Kosova	70 milionë €	7%
Shqipëria	40-50 milionë € (aktualisht) + 250 milionë € nga programi i ri	18%

Programi i ri prej 250 milionë € është një hap i rëndësishëm për përmirësimin e financimit të bujqësisë, por nuk është i mjaftueshëm për të transformuar sektorin. Shqipëria ka nevojë për një strategji afatgjatë financimi që të sigurojë të paktën 1 miliard € në vit për bujqësinë dhe sektorët e lidhur me të. Nëse ky program zbatohet me transparencë dhe mbështetet nga politika të tjera, ai mund të ndihmojë në modernizimin e sektorit dhe në rritjen e konkurrueshmërisë së produkteve shqiptare në tregjet ndërkombëtare.
Por në mbyllje duhet theksuar se edhe me programin e ri, Shqipëria ende mbetet prapa vendeve të rajonit në financimin për bujqësinë dhe kjo ndikon direkt te ambicia për rritjen e eksporteve bujqësore deri në 2030.
Aktualisht në fund të 2024, eksportet bujqësore të Shqipërisë kapin rreth 530 milionë euro. Për të dyfishuar këtë vlerë në 1 miliard euro deri në 2030, kërkohet:
– Rritje e financimit në nivelin 2-3% të PBB-së, si vendet e rajonit.
– Përmirësim i menaxhimit të fondeve IPARD për të përshpejtuar modernizimin e bujqësisë.
– Thellim i skemave të kreditimit dhe lehtësira të mëtejshme fiskale për të nxitur investimet në sektor.
Përpjekjet aktuale kanë sjellë disa përmirësime në mbështetjen për bujqësinë, por ka ende një hendek të madh për të arritur financimin dhe eficiencën e vendeve të rajonit. Pa një strategji më të qartë për modernizimin e prodhimit dhe forcimin e kapaciteteve eksportuese, objektivi i 1 miliard eurove eksporte deri në 2030 mbetet ambicioz, por i vështirë për t’u arritur.