Deklarata politike se “Përgjegjësia për korrupsionin është personale ” është abuzive
1. Përgjegjësia Kolektive dhe Shpërndarja e Pushtetit
- Përgjegjësia është kolektive në strukturat shtetërore: Në një sistem të shëndetshëm politik dhe administrativ, përgjegjësia ndaj korrupsionit nuk mund të kufizohet vetëm te individët që e kryejnë atë. Kur liderët politikë dhe administrata e lartë e zvogëlojnë përgjegjësinë e vet duke i kthyer ato në çështje personale të individëve, ata shmangin vëmendjen nga përgjegjësia kolektive që duhet të ekzistojë për të luftuar këtë fenomen. Një qeveri e përgjegjshme duhet të krijojë një sistem që minimizon mundësinë e korrupsionit dhe të ndëshkohen ata që janë përgjegjës, pavarësisht nëse janë individë të thjeshtë apo të fuqishëm.
- Përgjegjësia e udhëheqësve të lartë: Liderët e lartë duhet të jenë shembuj të llogaridhënies dhe transparencës. Kur ata e heqin nga vetja përgjegjësinë dhe përqendrohen vetëm te individët që mund të jenë përfshirë në skandale korruptive, nuk po i adresojnë struktura dhe praktika të cilat mund të ndihmojnë në mbrojtjen e një sistemi të shëndetshëm dhe të pastër. Në këtë mënyrë, korrupsioni mund të lulëzojë në nivele të larta, sepse nuk ka mekanizma të fortë për të parandaluar abuzimet nga individë me pushtet.
2. Abuzimi me Pushtetin dhe Tolerimi i Korrupsionit
- Nxjerrja e individëve të paanshëm si “kokë turku”: Kur liderët politikë përqendrohen në fjalime që e përshkruajnë korrupsionin si një “problematikë individuale” dhe nuk adresojnë praktikat strukturore që mund të nxisin këtë fenomen, ata mund të përdorin figura të caktuara si “kokë turku”, duke krijuar një perceptim se është vetëm një individ i fajshëm, dhe jo një sistem i dështuar. Ky lloj abuzimi me pushtetin nuk ka për qëllim të pastruar administratën, por thjesht të mbulojë gabimet dhe të shmangë pasojat për ata që ndodhen në pushtet.
- Inkurajimi i korrupsionit në administratën e lartë: Kur liderët heqin nga vetja përgjegjësinë dhe e hedhin atë në individët e thjeshtë, ata krijojnë një klimë që mund të inkurajojë korrupsionin në administratën e lartë. Kjo ndodhi, pasi individët që ndodhen në pozita të fuqishme mund të ndihen të sigurtë dhe të paprekshëm, duke e ditur se përgjegjësia nuk do të mbërrijë tek ata, por do të bie te individët më të ulët ose të pambrojtur.
3. Përkeqësimi i Luftës Kundër Korrupsionit
- Paaftësia për të krijuar një klimë të besimit: Nëse liderët vazhdojnë të përdorin deklarata si “përgjegjësia është personale” për të shmangur përgjegjësinë e vet, qytetarët do të humbasin besimin se lufta kundër korrupsionit është e sinqertë. Kjo do të çojë në një pasivitet të qytetarëve dhe do të bllokojë çdo përpjekje për të forcuar kontrollin dhe ndëshkimin e abuzimeve.
- Mungesa e masave të qarta dhe të përhershme: Korrupsioni është një fenomen që kërkon masa të qarta, përfshirë ndëshkime për çdo formë të abuzimit, si dhe përpjekje të qëndrueshme për të rritur transparencën dhe për të ndërmarrë reformën e administratës. Kur liderët thonë se është “përgjegjësi personale” për të luftuar korrupsionin, kjo nënkupton se ata nuk janë të gatshëm të investojnë në një reformë të vërtetë që lufton fenomenin në nivele më të larta.
4. Dëmtimi i Strukturave të Shtetit dhe Imazhi i Administratës
- Zbehja e funksionit të institucioneve: Kur përgjegjësia për korrupsionin trajtohet si një çështje personale, administrata e shtetit dhe sistemet e mbikëqyrjes bëhen të dobëta. Niveli i lartë i administratës mund të shohë që korrupsioni dhe abuzimi mund të ndodhin pa pasur pasoja për ata që janë më të fuqishëm. Kjo shkakton dëmtimin e besimit te këto institucione dhe minon besimin në administratën publike si një tërësi.
- Shkallëzim i korrupsionit në nivelet e larta: Kjo mund të rezultojë në një rritje të korrupsionit në nivelet e larta të administratës, ku individët që janë përgjegjës për vendimmarrjen dhe kontrollin e burimeve të shtetit ndihen të padiskutueshëm dhe të pa ndëshkueshëm. Ata mund të vazhdojnë me abuzime, sepse nuk ndihen nën presionin e asnjë mekanizmi kontrolli.
Liderët duhet të përmbushin një rol model për luftën kundër korrupsionit, duke e kuptuar se përgjegjësia nuk është vetëm personale, por është edhe kolektive. Ata duhet të krijojnë mekanizma të besueshëm, të shpejtë dhe të drejtë për të hetuar dhe ndëshkuar çdo abuzim. Institucionet ndërkaq, duhet të jenë të fuqishme dhe të pavarura, duke garantuar që askush, pavarësisht pushtetit të tij, nuk mund të shpëtojë nga ndëshkimi për korrupsionin.Një kulturë politike që promovon integritetin dhe llogaridhënien është esenciale. Liderët duhet të demonstrojnë angazhim të vërtetë për luftën kundër korrupsionit dhe të krijojnë mundësi për qytetarët të angazhohen dhe të kontribuojnë në proceset e kontrollit dhe ndëshkimit.
Përgjegjësia nuk mund të jetë individuale kur bëhet fjalë për korrupsionin në administratën e shtetit. Ky fenomen është sistemik dhe përfshin shumë nivele të administratës. Korrupsioni në administratën publike shpesh është rezultat i dështimit të institucioneve të kontrollit dhe mbikëqyrjes. Kur liderët politikë bëjnë thirrje për përgjegjësi personale, ata shmangin përpjekjet për të ndërtuar një sistem të fortë që mund të parandalojë dhe luftojë korrupsionin në mënyrë efektive. Në vitin 2018, Shqipëria miratoi një ligj për të luftuar korrupsionin nëpërmjet një procesi të “pastrimit” të administratës publike, duke krijuar komisione të posaçme që verifikonin pasurinë e zyrtarëve të lartë. Megjithatë, ky proces shpesh ka dështuar, sepse shumë individë të fuqishëm në administratë shpesh arrijnë të manipulojnë procesin ose të mbrohen nga shërbime të ndryshme të pushtetit. Kjo tregon që përgjegjësia kolektive për korrupsionin është shumë më e rëndësishme sesa thjesht “ndëshkimi i individëve”. Nëse liderët politikë nuk i adresojnë struktura të forta të kontrollit dhe reformave që kërkohen për të parandaluar korrupsionin, kjo mund të krijojë një mjedis ku individët në pozita të larta ndihen të paprekshëm. Për shembull, kur disa zyrtarë të lartë janë të akuzuar për abuzime me tendera dhe pasuri të paligjshme, por nuk përballen me asnjë ndëshkim, kjo është një tregues që sistemi është i dështuarDeklarata “përgjegjësia është personale” i jep mundësi administratës së lartë të mbulojë abuzimet e saj dhe të heqë përgjegjësinë nga vetja. Kur korrupsioni është në nivelet më të larta të pushtetit, ai shpesh mund të mbrohet përmes ndikimit politik ose ekonomike. Liderët që përdorin këtë lloj argumenti shpesh janë ata që janë të përfshirë në korrupsion, por që nuk duan të mbajnë përgjegjësi për praktikat që ndodhin nën udhëheqjen e tyre. Përgjegjësia kolektive kërkon që të gjitha nivelet e administratës, përfshirë ata që ndodhen në pozita të fuqishme, të merren nën vëzhgim dhe të kenë pasojë për abuzimet e mundshme.
Një shembull i mirë është rasti i ish-kryeministrit të Shqipërisë, Sali Berisha, që akuzohej për lidhje me korrupsionin dhe për shpërdorimin e pushtetit. Ai shpesh ka deklaruar se abuzimet ishin të izoluara dhe individët e përfshirë ishin përgjegjës për veprimet e tyre, duke shpërfillur përgjegjësinë e vet për krijimin e një sistemi që mundësonte këtë lloj korrupsioni. Po ashtu, një tjetër shembull është rasti i lidhjeve të disa zyrtarëve të lartë me mafian dhe korrupsionin në tenderat publikë, ku ndodhi një mbulim i përhershëm i përgjegjësisë nga liderët politikë, duke i hedhur fajin mbi individë të nivelit më të ulët dhe pa pasur asnjë efektivitet në ndëshkimin e atyre që mund të ishin organizatorë të korrupsionit.
Korrupsioni nuk mund të luftohet me fjalë vetëm, por kërkon veprime konkrete dhe një angazhim të fortë nga liderët. Kur liderët heqin përgjegjësinë nga vetja dhe thonë se “përgjegjësia është personale”, ata në fakt inkurajojnë pasivitetin dhe ndihmojnë në ruajtjen e një status quoje që ka bërë korrupsionin të ngulitet në strukturat e shtetit. Kjo krijon një kulturë politike dhe administrative ku askush nuk e merr seriozisht luftën kundër korrupsionit, dhe asnjë sistem i mbikëqyrjes nuk është në vend për të përballuar veprimet abuzive.