Ulja e çmimit të energjisë, përfitimet për familjarët dhe efektet për buxhetin dhe sektorin

Përfitimi i konsumatorëve të varfër nga ulja e çmimit të energjisë elektrike varet nga madhësia e uljes dhe konteksti ekonomik i familjeve që përfitojnë. Në një periudhë kur shumë çmime të tjera (ushqimet, karburantet, etj.) mund të jenë në rritje, ulja e çmimit të energjisë elektrike ndihmon për të lehtësuar efektet negative të inflacionit. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për konsumatorët e varfër që kanë një buxhet të kufizuar dhe janë më të ekspozuar ndaj rritjes së kostove të jetesës.

Për familjet me të ardhura të ulëta, shpenzimet për energjinë elektrike përbëjnë një pjesë të madhe të buxhetit të tyre mujor. Ulja e çmimit ndihmon në lirimin e fondeve për shpenzime të tjera të nevojshme, si ushqimi, mjekësia apo arsimimi. P.sh. nëse një familje përdor 400 kWh në muaj dhe çmimi ulet nga 9.5 lekë/kWh në 8.5 lekë/kWh, kursimi është 400 lekë. Kjo shumë mund të shkojë për shpenzime të tjera të domosdoshme.

Edhe pse është një premtim parazgjedhor tashmë i përmbushur, ulja e çmimit të energjisë elektrike është një ndihmë e mirëpritur për konsumatorët e varfër, duke ulur barrën financiare dhe duke përmirësuar aksesin në një shërbim esencial. Megjithatë, për të maksimizuar përfitimet, kjo masë duhet të kombinohet me politika të tjera sociale dhe subvencione specifike për shtresat e varfra, pasi ndikimi i uljes së çmimit mund të jetë i kufizuar për ata që janë në kushte të vështira ekonomike.

Sa përfitojnë familjarët  nga ulja e cmimit me 1 lekë për konsumin e energjisë deri në fashën 700 kWh në muaj?

Nga të dhënat e publikuara në raportet e përvitshme të Entit Rrregullator të Energjisë (ERE), rezulton se struktura e konsumatorëve që do të jenë objekt i përfitimit janë të ndarë si më poshtë:

• rreth 200 mijë konsumatorë rezultojnë me zero konsum energjie.
• rreth 620 mijë konsumojnë deri në 400 kWh në muaj.
• rreth 130 mijë konsumatorë kanë konsum energjie brenda fashës
• rreth 50 mijë konsumatore jane mbi fashën e konsumit prej 700 kWh në muaj

Sa është përfitimi për këto kategori konsumatorësh?

Për të analizuar uljen e çmimit të energjisë me 1 lekë/kWh për 1 milion konsumatorë, sipas fashave të konsumit të dhëna, le të shohim ndikimin financiar dhe përfitimin për konsumatorët.

Së pari, rreth 200 mijë konsumatorë pa konsum energjie nuk përfitojnë nga ulja e çmimit, pasi nuk konsumojnë energji.

Së dyti, rreth 620 mijë konsumatorë që konsumojnë deri në 400 kWh/muaj, për këta konsumatorë, kursimi i mundshëm për çdo muaj është:

Kursimi = 400 kWh x 1 lek = 400 lekë/muaj

Së treti, rreth 130 mijë konsumatorë me konsum brenda fashës (400-700 kWh), kursimi maksimal është:

Kursimi = 700 kWh x 1 lek = 700 lekë/muaj

Së katërti, rreth 50 mijë konsumatorë që konsumojnë mbi fashën 700 kWh, për këta konsumatorë, nuk përfitojnë pasi e paguajnë faturë me çmimin pa ulje.

Totali i kursimeve për konsumatorët, pasi i përllogarisim kursimet totale për të gjitha kategoritë wshtw si më poshtë:

620 mijë konsumatorë (deri në 400 kWh): 620,000 x 400 lekë = 248,000,000 lekë/muaj

130 mijë konsumatorë (400-700 kWh): 130,000  x 700 lekë = 91,000,000 lekë/muaj

Totali i kursimeve mujore për të gjithë konsumatorët: 248,000,000 + 91,000,000 = 339,000,000 lekë/muaj

Totali vjetor i kursimeve për konsumatorët: 374,000,000  x 11 muaj = 3,729,000,000 lekë/vit

Analiza e ndjeshmërisë

Për konsumatorët më të vegjël (620 mijë), ulja e çmimit është ndihmë modeste, por e dobishme, duke ulur pak barrën financiare mujore.

Për konsumatorët mesatarë dhe të mëdhenj (130 mijë) përfitimi nuk ndikon në mënyrë të ndjeshme mbi ata me konsum të lartë.

Për konsumatorët pa konsum (230 mijë) nuk ka ndikim financiar.

Ulja e çmimit është një masë lehtësuese për shumicën e konsumatorëve, veçanërisht për ata me konsum të ulët dhe mesatar. Megjithatë, ndikimi i saj është i kufizuar për konsumatorët me konsum të lartë dhe nuk ka ndikim për një pjesë të popullsisë që nuk përdor energji.

Ndikimi për operatorin energjetik publik

Vendimi për uljen e çmimit të energjisë që shpërndahet nga kompania e furnizimit të OSHEE group ka ndikim të drejtpërdrejtë në të ardhurat e OSHEE, pasi ulja e çmimit të energjisë për një numër të madh konsumatorësh do të çojë në reduktimin e të ardhurave nga ky grup konsumatorësh. Duke marrë parasysh konsumatorët që bien brenda fashës së konsumit deri në 700 kWh, OSHEE do të ketë humbje të konsiderueshme në të ardhurat e saj, duke pasur parasysh që kjo ulje mund të prekë një pjesë të konsiderueshme të konsumatorëve të saj. Ndikimi financiar për OSHEE do të varet nga sasia e energjisë që konsumojnë këta abonentë dhe nga shpenzimet e tjera që OSHEE mund të ketë për të mbuluar këto humbje.

Humbjet për OSHEE si pasojë e uljes së çmimit të energjisë për 1 milion konsumatorë mund të llogariten duke marrë parasysh uljen e çmimit për konsumatorët dhe numrin e konsumatorëve që përfitojnë nga kjo masë. Për më tepër, duhet të merren parasysh kostot që OSHEE duhet të përballojë për të mbajtur funksionimin e rrjetit dhe shërbimeve të saj. Shumica e humbjeve financiare mund të mbulohen nga shteti përmes subvencioneve, por kjo mund të shkaktojë një ngarkesë shtesë për buxhetin e shtetit.

Ulja e çmimit me 1 lekë/kWh krijon një kosto prej 3.51 miliardë lekësh në vit për operatorin energjetik të shpërndarjes, që mund të ndikojë në bilancet financiare të kompanisë.

Nëse kjo mbulohet nga subvencionet shtetërore, do të ketë ndikim në buxhetin publik. Masa është financiare e kushtueshme dhe kërkon një vlerësim afatgjatë të burimeve që mbulojnë këtë ulje.

Nga ky vendim për uljen e çmimit, sa mund të jenë humbjet financiare të OSHEE?

Për të vlerësuar humbjet financiare të OSHEE-së nga ulja e çmimit të energjisë elektrike me 1 lekë/kWh për fashën deri në 700 kWh, do të ndjekim këtë analizë:

Konsumi i përgjithshëm në fashën deri në 700 kWh
Numri i konsumatorëve përfitues me konsum deri në 700 kWh: (620,000 me 400 kWh) + (130,000 me 400-700kWh) = 750,000 konsumatorë përfitues

Supozojmë një konsum mesatar prej:

400 kWh për 620,000 konsumatorët.550 kWh për 130,000 konsumatorët brenda fashës.

Totali i konsumit në muaj: (620,000  x 400) + (130,000 x 550) = 248,000,000 kWh + 71,500,000 kWh = 319,500,000 kWh.

Në vit: 319,500,000 kWh x 11 muaj = 3,514,500,000 kWh/vit (3.89 GwH/vit).

Keto humbje jane sa 0.25% e humbjeve gjithsej në shpërndarje, apo sa 1.6% e humbjeve joteknike në shpërndarje.

Humbjet nga ulja e çmimit
Ulja e çmimit është 1 lekë/kWh për konsum deri në 700 kWh.

Humbjet totale janë: Humbje = 3,514,500,000 kWh x 1 Lek/kWh = 3,514,500,000 lekë/vit.

Krahasimi me bilancin financiar të OSHEE-së
Nga të dhënat e vitit 2023:

Të ardhurat vjetore: 76 miliardë lekë.Shpenzimet vjetore: 71 miliardë lekë.

Fitimi para uljes së çmimit: Fitimi = 76 miliardë – 71 miliardë = 5 miliardë lekë.

Pas uljes së çmimit: Humbjet e të ardhurave janë 3.514 miliardë lekë.

Fitimi pas uljes së çmimit: Fitimi = 5 miliardë – 3.514 miliardë = 1.485,5 miliardë lekë.

Impakti në bilanc

Kapitali negativ prej 32 miliardë lekësh:

Humbjet e akumuluara të OSHEE-së bëjnë që kompania të ketë tashmë një kapital negativ. Uljat e çmimit mund të thellojnë këtë problem nëse nuk mbulohen nga shteti ose burime të tjera.

Raporti i detyrimeve ndaj aktiveve:

Aktive totale: 34 miliardë (afatshkurtra} + 68 miliardë (afatgjata)} = 102 miliardë lekë.

Detyrime totale: 70 miliardë (afatshkurta)} + 64 miliardë (afatgjata) = 134 miliardë lekë.

Raporti financiar midis detyrimeve me aktivet: 134/102 = 1.31 ose 131%).

Duke qenë se humbjet direkte nga ulja e çmimit janë rreth 3.514 miliardë lekë/vit, atëherë fitimi neto i OSHEE-së reduktohet në 1.485 miliardë lekë/vit, duke qenë praktikisht minimal krahasuar me operacionet e kompanisë.

Rreziqet financiare që mund të lindin nga ndikimet e jashtme mund ta shtyjnë OSHEE të kërkojë për mbështetje shtetërore për të shmangur përkeqësimin e kapitalit negativ dhe për të përballuar detyrimet afatshkurtra dhe afatgjata.

Buxheti i shtetit mund të humbë një sasi të konsiderueshme si pasojë e subvencioneve që mund të nevojiten për të mbuluar humbjet e OSHEE-së nga ulja e çmimit të energjisë. Kjo kërkon një ndihmë financiare nga shteti për të mbuluar diferencën e çmimit, dhe mund të ndikojë në rishpërndarjen e fondeve të tjera publike. Ndikimi financiar mund të jetë më i madh në periudhën afatshkurtër dhe mund të krijojë një sfidë për balancimin e buxhetit të shtetit.

Sa humbet buxheti i shtetit?

Për të vlerësuar humbjet që pëson buxheti i shtetit nga ulja e çmimit të energjisë me 1 lekë/kWh, është e nevojshme të analizojmë si ndikon kjo ulje në të ardhurat nga tatimet, taksat dhe subvencionet. Ja si mund të bëhet analiza:

Përllogaritja e ndikimit të drejtpërdrejtë në buxhet

Humbjet nga TVSH-ja

TVSH-ja për energjinë elektrike në Shqipëri është 20% dhe aplikohet mbi çmimin e shitjes së energjisë. Me uljen e çmimit me 1 lekë/kWh, baza e tatueshme për TVSH-në do të reduktohet.

Konsumi vjetor në fashën deri në 700 kWh ështw 3.514,500,000 kWh/vit.

Ulja në TVSH për 1 lekë/kWh: Ulja në TVSH = 3,514,500,000 kWh x 1 lek/kWh x 20\% = 702,900,000 lekë/vit.

Humbjet nga tatimi mbi fitimin e OSHEE-së

Para uljes së çmimit, OSHEE kishte një fitim vjetor prej 5 miliardë lekësh.

Pas uljes së çmimit, fitimi neto i OSHEE-së reduktohet në 1.4 miliardë lekë.

Tatimi mbi fitimin është 15%.

Ulja në tatimin mbi fitimin: Tatimi mbi fitimin para uljes: 5,000,000,000  x 15\% = 750,000,000 lekë.

Tatimi mbi fitimin pas uljes: 1.485,000,000 x 15% = 222.750,000 lekë

Humbja nga tatimi mbi fitimin: 750,000,000 – 222,750,000 = 527,250,000 lekë/vit.

Megjithatë, në këtë rast duke qenë se nga fitimi i vitit 2023 mbartet për humbjen e trashëguar nga vitet e mëparshme realisht nuk ka pagesë të tatimit.

Sa janë rritur borxhet qe kanë institucionet ndaj OSHEE?

Deri në fund të vitit 2023, borxhet e institucioneve ndaj Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë Elektrike (OSHEE) kanë shfaqur ndryshime të konsiderueshme.

Institucionet buxhetoreNë fund të vitit 2022, detyrimet ishin 4.63 miliardë lekë.Në qershor 2023, këto detyrime u ulën me 3%, duke arritur në 4.49 miliardë lekë.

Institucionet jobuxhetore (p.sh., ujësjellësit, shkollat, spitalet)Në fund të vitit 2022, detyrimet ishin 18.18 miliardë lekë.Në qershor 2023, këto detyrime u rritën me 3.3%, duke arritur në 18.78 miliardë lekë.

Abonentët familjarëNë fund të vitit 2022, detyrimet ishin 45.2 miliardë lekë.Në qershor 2023, këto detyrime u ulën me 1.5%, duke arritur në 44.5 miliardë lekë.

Bizneset privateNë fillim të vitit 2023, detyrimet ishin 11.71 miliardë lekë.Në qershor 2023, këto detyrime u rritën lehtë në 11.73 miliardë lekë.

Totali i borxheve ndaj OSHEE-së:

Në fund të vitit 2022 janë 79.9 miliardë lekë.Në qershor 2023 janë mbi 79 miliardë lekë, duke shënuar një rënie modeste prej 0.3%.

A ndikon kjo te performanca e kompanive te tjera të sektorit publik energjetik?Po, borxhet e larta ndaj OSHEE-së, veçanërisht nga institucionet publike dhe abonentët e tjerë, mund të kenë një ndikim të ndjeshëm në performancën e kompanive të tjera të sektorit energjetik.

Ja disa mënyra se si ndikon kjo situatë:Efekti në furnizuesit e energjisë (KESH dhe OST)

Mungesa e likuiditetit
Kur OSHEE ka borxhe të larta të papaguara, ajo ka vështirësi për të përmbushur pagesat ndaj Korporatës Elektroenergjetike Shqiptare (KESH) dhe Operatorit të Sistemit të Transmetimit (OST).

Kjo mund të ndikojë në:- Rritjen e borxheve të brendshme midis kompanive shtetërore.- Pamundësinë e KESH-it për të realizuar investime të nevojshme në gjenerimin e energjisë.- Pamundësinë e OST-së për të mirëmbajtur rrjetin e transmetimit.

Nevoja për subvencione shtetërore. Për të mbuluar borxhet e papaguara, shteti mund të detyrohet të ndërhyjë me subvencione, duke ulur kapacitetin për investime në sektorë të tjerë.

 Efekti në tregun e lirë të energjisë

Rritja e pasigurisë financiare. Kompanitë private që operojnë në tregun e lirë mund të ndjejnë pasiguri financiare për shkak të lidhjeve me OSHEE-në dhe stabilitetin e saj financiar.

Rreziku i transferimit të borxheve. Nëse OSHEE nuk arrin të shlyejë detyrimet, furnizuesit e tjerë mund të përballen me vështirësi financiare, duke ndikuar negativisht në stabilitetin e tregut.

Ndikimi në investimet dhe modernizimin
Pengimi i projekteve të investimeve. Borxhet e papaguara kufizojnë aftësinë e OSHEE-së dhe kompanive të tjera për të investuar në modernizimin e infrastrukturës dhe përmirësimin e cilësisë së shërbimeve.

Rritja/Stanjacioni i humbjeve në rrjet. Mungesa e fondeve për mirëmbajtjen e rrjetit të shpërndarjes dhe transmetimit mund të çojë në rritjen e humbjeve teknike dhe jo-teknike, duke e rënduar më tej situatën financiare.

Ndikimi te konsumatorët

Rritja e kostove për konsumatorët. Për të mbuluar humbjet financiare, OSHEE dhe kompanitë e tjera mund të kërkojnë rritje të çmimit të energjisë për konsumatorët në të ardhmen pas vitit 2025.

Ulja e cilësisë së furnizimit. Nëse investimet në rrjet bien, cilësia e furnizimit me energji mund të përkeqësohet, duke ndikuar në performancën e përgjithshme të sektorit energjetik.

Varësia nga importet e energjisë

Vështirësitë për të përballuar importet. Nëse OSHEE nuk arrin të arkëtojë borxhet, aftësia e saj për të financuar importet e energjisë, veçanërisht gjatë periudhave me prodhim të ulët vendas, do të jetë e kufizuar. Kjo mund të rrezikojë furnizimin e qëndrueshëm me energji për vendin.

Në mbyllje, ulja e çmimit të energjisë është një masë pozitive që ndihmon konsumatorët, veçanërisht ata me të ardhura të ulëta. Ajo përmirëson aksesin ndaj energjisë, redukton tensionet sociale dhe mbështet mirëqenien.Megjithatë, ndikimi i saj në buxhetet familjare është i kufizuar, veçanërisht për familjet me konsum të ulët dhe përbën një përfitim sa 4% e një pensioni mesatar.

Në tërësi, ulja e çmimit të energjisë është një hap pozitiv që adreson sfida të menjëhershme, por duhet të shoqërohet me politika më të gjera ekonomike dhe sociale për të pasur një ndikim të qëndrueshëm dhe afatgjatë.