Politika të shumta janë propozuar për të tkurrur informalitetin në vend. Për shembull, është punuar mirë në lidhje me cilësinë e kuadrit ligjor si një qasje vendimtare për kufizimin e madhësisë së sektorit informal. Por, nëse sistemi ligjor do të funksionon siç duhet, atëherë taksat dhe rregulloret do të kishin një rëndësi të kufizuar për madhësinë e bizneseve ekzistuese informale ose për zgjerimin e të gjithë sektorit.
Për shkak se natyra e informalitetit nuk mbetet e njëjtë në çdo kohë, po ashtu duhet të modifikohet edhe politika e qeverisë. Megjithatë, vullneti i qeverisjes ka një ndikim thelbësor në tregun informal dhe punësimin. Por, interesi partiak dhe individual i politikanëve dhe destabiliteti politik për më shumë se dy dekada duket se kanë nxitur politika të patronazhit të gjerë të sektorit informal. Një model qeverisje në këto rrethana politike dhe niveli demokracie që vijon të përballet me një nivel të dukshëm varfërie mund të zgjedhë taksat më të ulëta, por duke mbajtur edhe nivel administrimi të dobët, duket se janë përdorur pikërisht instrumente për të ruajtur një status quo të njëjtë të informalizimit të ekonomisë dhe punësimit.
Nëse reagimi ndaj punësimit dhe largimit të punëtorëve jashtë vendit do të marrin të njëjtin trajtim si deri më sot, kjo do të ndikojë edhe te bizneset, të cilat në rastin më të thjeshtë të goditjeve nga tregjet e huaja dhe konkurenca rajonale mund të humbasin fuqinë e tyre tregtare lehtësisht. Kështu, reformat e tregut të punës që ende pritet të nxisin punësimin formal duke e bërë rregullimin e tregut të punës më fleksibël nuk do të kenë efekt, pasi destabiliteti i tregut nuk mundëson efektivitet për arsye se politikat janë hartuar për tu zbatuar pasi tu plotësohen kushtet paraprake. Nisur nga probleme të shumta në mospërmbushjen e kushteve paraprake i ka devijuar kursin e zbatimit të tyre dhe i ka orientuar drejt dështimit. Megjithëse politika të tilla zbatohen drejtpërdrejt vetëm për sektorin formal, dominante duhet të jetë një politikë më miqësore ndaj punëdhënësve edhe për rastet informale, e cila do të çojë në një rritje të pagave formale duke rritur kërkesën për punë në sektorin formal dhe duke tërhequr punëtorët nga grupi i informalëve.
Se sa mirë funksionon ky proces varet nga shkalla e monitorimit të zbatimit të gjithë kushteve nga qeveria dhe biznesi, si dhe cilësia e qeverisjes pa korrupsionin aktual. Për më tepër, në monitorimin e pajtueshmërisë, politikëbërësit duhet të marrin në konsideratë dallimet në produktivitetin dhe aftësitë e punëtorëve. Aty ku produktiviteti dhe aftësitë ndryshojnë, dhe punëtorët me produktivitet dhe aftësi të larta përputhen me punët e sektorit formal, ndërsa punëtorët me produktivitet dhe aftësi të ulëta përputhen me punët informale, zëvendësimi i përsosur i punëtorëve nëpër firma në përgjigje të ndryshimeve në pagat e sektorit formal ose informal nuk do të ishte. të jetë e mundur. Megjithatë, nëse punëtorët informalë janë më pak produktivë se punëtorët e sektorit formal, zbatimi më i rreptë ido të reduktojë punësimin si në bizneset e sektorit formal ashtu edhe në atë informal. Rrjedhimisht, shteti si autoritet monitorues do të duhet të kujdeset për minimizimin e rënies së punësimit nëse zgjedh të zbatojë një zbatim më të rreptë.
Në vlerësimin e ndikimit të reformave ekonomike në punën informale, nevojiten ende kërkime shtesë për faktorë të tjerë që ndikojnë në lëvizjen e kapitalit dhe reformën ekonomike dhe implikimet e tyre për kushtet e pagave dhe punësimit në sektorin informal. Për shembull, lidhja e reformave të tregut të punës dhe kushteve në sektorin informal kërkon që të merren parasysh aspekte të tilla si formimi i aftësive dhe sjellja e tregut të kredisë në vend. Përveç kësaj, për të kuptuar plotësisht ndikimin e reformave ekonomike dhe lëvizjes së kapitalit në pagat dhe punësimin e sektorit informal, nuk mund të neglizhohen problemet që lindin nga rrjedha e pamjaftueshme e informacionit ndërmjet agjentëve të ndryshëm.
Pavarësisht kthimeve potencialisht të larta në sektorin informal, fakti që kapitali formal nuk zhvendoset lehtësisht në sektor ka të bëjë shumë me rrezikun dhe pasigurinë në bizneset informale. Mënyra se si papërsosmëritë e tregut të kredisë ndikojnë në sipërmarrjen informale në vendet në zhvillim është një fushë tjetër që kërkon më shumë vëmendje. Ndryshimet në aftësi ndërmjet punëtorëve në sektorët formal dhe joformal janë gjithashtu të rëndësishme.
Nevojiten gjithashtu më shumë kërkime mbi zbatimin e rregulloreve nga qeveria dhe nëse shteti “zgjedh” nivelin e informalitetit dhe shkallën e qeverisjes. Vazhdimi i informalitetit duket se lidhet funksionalisht me shtrirjen e monitorimit dhe korruptivitetin e monitoruesve. Sjellja korruptive e monitoruesve madje mund të pasqyrojë një strategji politike të nxjerrjes së pagesave jashtëligjore nga kompanitë informale. Mungesa e mundësive të punësimit në sektorin formal për punëtorët me kualifikim të ulët, e kombinuar me qeverisjen e dobët mund të jetë instrumental në nxitjen e një korrupsioni të tillë.
Në përgjithësi, politikat për promovimin e tregtisë së hapur mund të çojnë në një zgjerim të vendeve të punës informale në një ekonomi dhe këtu duhet mbajtur parasysh pikërisht nisma rajonale e Ballkanit të Hapur.
Rekomandimi specifik i politikës atëherë mund të jetë që të mundësohet paralelisht me proceset e tjera rrjedhja e kredisë në sektorin informal për të kundërshtuar ndikimin negativ në pagat informale. Reformat e tregut të punës në sektorin formal urban mund të zgjerojnë punësimin formal, por nëse nuk zhvillohet edhe sektori gjysmë-urban ose rural, madhësia e sektorit informal urban mund të zgjerohet më shumë se në mënyrë proporcionale, duke ulur pagat. Prandaj, reformat e tregtisë dhe tregut të punës duhet të plotësohen me politika për të kundërshtuar pjesërisht ose plotësisht çdo ndikim negativ në pagat informale dhe mirëqenien e punëtorëve.
Ekziston një supozim i përhapur se ekonomia informale është kundërciklike: domethënë, ajo zgjerohet gjatë rënieve ekonomike dhe tkurret gjatë periudhave të rritjes ekonomike. Megjithatë, analizat e fundit të të dhënave me kalimin e kohës nga vende të ndryshme sugjerojnë një pamje më komplekse dhe dinamike, me ndryshime thelbësore në modelet e informalizimit midis vendeve.
Rënia e mprehtë ekonomike shoqërohet me një rritje të punësimit informal. Disa forma të punësimit informal zgjerohen gjatë rënieve ekonomike duke përfshirë si aktivitetet informale të mbijetesës ashtu edhe aktivitetet e nënkontraktuara dhe të jashtme për shkak të bizneseve formale që përpiqen të përballojnë recesionin. Disa forma të tjera të punësimit informal zgjerohen gjatë rritjeve ekonomike, të tilla si bizneset e vogla sipërmarrëse dhe aktivitetet e nënkontraktuara dhe të jashtme të lidhura me partnerët e huaj dhe biznesin online.
Gjithsesi, nisur nga periudhat më të fundit të bllokimit të ekonomisë, shtimit të kujdesit për shëndetin, si dhe evidentimit të dobësive të sistemit për trajtimin e problemeve të informalitetit ne sugjerojmë se strategjia dhe planet e veprimit ndaj informalitetit tashmë duhet ta kenë të detyrueshëm që të jenë të shoqëruara nga një politikë gjithpërfshirëse, por edhe e re në drejtim të trajtimit të efekteve që prodhon prishja e një modeli dhe krijimi/integrimi i një modeli të ri.
Kështu, pa dashur të jemi shteruesë në dhënien e mendimeve, në rastin e rinisjes së luftës ndaj infiormalitetit nevojitet që burimet që do të angazhohen sipas planeve të veprimit të disponojnë dhe garantojnë:
– Udhëzimet për shëndetin dhe sigurinë dhe skemat mbështetëse për punëtorët informalë;
– Mbështetje adekuate afatshkurtër me mbulim nga programet e taksave, për stimulilimin e formalizimit;
– Ruajtja e likuiditetit për optimizimin e kostove të formalizimit nga bizneset dhe rimendimi i modeleve të funksionimit të skemës për formalizim;
– Përshtatja ndaj ndërprerjeve të zinxhirit të furnizimit plus ndërhyrjet e zhvillimit të sektorit privat si efekt anësor nga prishja e strukturave informale të zinxhirëve të furnzimit;
– Politikat strukturore për elasticitetin e ndërthurjes së ekonomisë dhe punonjësve informalë në tregun e ri formal.